ဗုဒၶျဖစ္စဥ္ သာသနာ၀င္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္

ဘ၀တု သဗၺမဂၤလံ- ယခုရႈရ ဖူးရမယ့္အစီအစဥ္ကေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္စဥ္ ဗုဒၶ၀င္ႏွင့္ သာသနာ့ျဖစ္စဥ္ သာသနာ၀င္တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားျဖစ္စဥ္ကုိ ဟိမ၀ႏၱာမွ စရမွျဖစ္ပါတယ္။ ဆီႏွင္းေတြ တြဲခုိေနရာ ဟိမာလယလုိ႔ဆုိတဲ့ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းႀကီးရဲ႕ေတာင္ေျခမွာ စိမ္းစုိညိဳေမွာင္ေနတဲ့ ကြ်န္းေတာႀကီးမ်ား ေရွးတုန္းက ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ အဲဒီ ကြ်န္းေတာႀကီးထဲမွာ ကပၸိလဆိုတဲ့ ဘုရားအေလာင္း ရွင္ရေသ့ဟာ တရားႏွလံုး က်င့္သံုးလုိ႔ ေနခဲ့ဖူးပါတယ္။
သကၠႏိုင္ငံေတာ္ ကပၸိလ၀တ္ၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕အနီး လုမၺိနီဥယ်ာဥ္ေဒသမွာ ျမန္မာတို႔ တည္ထားကုိးကြယ္တဲ့ ေလာကမဏိစူဠာ ေစတီေတာ္နဲ႔ သိမ္, ေက်ာင္း, ဘုရား, တန္ေဆာင္းမ်ားကုိ ၾကည္ႏူးစြာ ယခုအတိုင္း ဖူးျမင္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားအေလာင္း မင္းသိဒၶတ္ကုိ သကၠႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ၿမိဳ႕ေတာ္ ကပိလ၀တၳဳဆုိတဲ့ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္မွာ မယ္ေတာ္မာယာ၀မ္း ေရႊၾကာတုိက္ခန္းမွာ ပဋိသေႏၶယူခဲ့ၿပီး ဤ လမၺိနီဥယ်ာဥ္ေဒသမွာ မဟာသကၠရာဇ္ (၆၈) ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ ဖြားျမင္ေတာ္ မူခဲ့ပါတယ္။
ၾသကၠာကမင္းႀကီးရဲ႕ သားေတာ္သမီးေတာ္မ်ား ၿမိဳ႕သစ္တည္ နန္းသစ္ေဆာက္ဖုိ႔ ေနရာရွာၾကတဲ့အခါမွာ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ကပၸိလရွင္ရေသ့က သူ႔ေက်ာင္းေနရာကုိ ဖယ္ေပးၿပီးေတာ့ ေျမေနရာေပး ေရႊနန္းေတာ္ႀကီးနဲ႔ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကုိ တည္ေဆာက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ကပၸိလရေသ့ေပးတဲ့ ေက်ာင္းေနရာမွာ တည္ေဆာက္တဲ့ ေနရာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ‘ကပၸိလ၀တၳဳ’ လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ကပၸိလ၀တၳဳလုိ႔ေခၚတဲ့ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္အနီး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ကြ်န္းေတာႀကီးေတြ ၀ုိင္း၀ုိင္းလည္ေနခဲ့ပါတယ္။ ထုိကြ်န္းေတာ္ကုိရွင္းလင္း တည္ေထာင္ ဖန္ဆင္းတဲ့ မင္းသား မင္းသမီးေတြရဲ႕ ထုိႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးဟာ ‘သကၠႏုိင္ငံေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ လူစြမ္းေကာင္းတုိ႔ ႏိုင္ငံလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ကြ်န္းေတာထဲမွာ ရွင္းၿပီးေတာ့ ေနၾကသည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထုိလူမ်ိဳးတို႔ကုိ သာကိယ လူမ်ိဳးလုိ႔ ေခၚခဲ့ပါတယ္။ ကပၸိလ၀တၳဳ၏ အေရွ႕ဘက္မွာ ရာမမင္းဆက္ႏွင့္ သာကိယမင္းဆက္တုိ႔ ေရယွက္ရာမွ ျဖစ္ပြားလာတဲ့ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးဟာ ေကာလိယလူမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ကေလာပင္ေတာႀကီးကုိ ရွင္းလင္း၍ မင္းသား မင္းသမီးမ်ားေရကစားရာ ေရကူးကန္ႀကီး ၀ုိင္းကာ တည္ေထာင္ဖန္ဆင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေကာလိယတို႔၏ နယ္ျခားမ်ဥ္းေစာင္းကေတာ့ ေရာဟိနီျမစ္ပါပဲ။
သကၠတိုင္း ကပၸိလ၀တ္ၿမိဳ႕သား သုေဒၶါဒန မင္းတရားႏွင့္ ေကာလိယတုိင္း၊ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕သူ မာယာေဒ၀ီတို႔မွ ေပါက္ဖြားလာခဲ့တဲ့ ေယာကၤ်ားျမတ္တစ္ဆူကေတာ့ သိဒၶတၳမင္းသားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကေန႔ လုမၺိနီေဒသရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္မုိင္ (၃၀) ခန္႔ သြားေရာက္လုိ႔ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ကပိလ၀တ္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေဟာင္းနဲ႔ ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ခမည္းေတာ္ႀကီး အရဟတၱဖုိလ္ေပါက္ နိဗၺန္ေရာက္ ရဟႏၱာျဖစ္ၿပီး ထီးျဖဴးေဆာင္းလွ်က္ မင္းေျမွာက္တန္ဆာငါးပါး ၀တ္ဆင္ၿပီး ပရိနိဗၺာန္စံခဲ့တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ၾကြင္းက်န္အ႐ုိးဓာတ္မ်ား ဌာပနာတဲ့ သုေဒၶါဒနမင္းတရားရဲ႕ ေစတီေဟာင္းကုိလည္း ဖူးျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
သားေတာ္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ဖြားျမင္ၿပီး မာယာေဒ၀ီဟာ (၇) ရက္အၾကာမွာ နတ္ရြာစံခဲ့ေတာ့ မာယာေဒ၀ီရဲ႕ ႐ုပ္ကလာပ္ကုိလည္း ကပၸိလ၀တ္ၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ ယြန္းယြန္းမွာ သုေဒၶါဒနမင္းတရားရဲ႕ အ႐ိုးဓာတ္ေစတီနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီးေတာ့ ဌာပနာထားခဲ့တဲ့ ေစတီေဟာင္းႏွစ္ဆူရဲ႕ အုတ္ခံရာမ်ားကုိ ယွဥ္လွ်က္ဖူးရတဲ့အခါမွာ တစ္မ်ိဳးပင္ လြမ္းစရာျဖစ္ရပါတယ္။ ကပၸိလ၀တ္ပ်က္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ကပၸိလနဲ႔ မနီးမေ၀းတစ္ေနရာ အိႏၵိယနယ္စပ္နဲ႔ခပ္လွမ္းလွမ္း တစ္ေနရာမွာ ေမာရိယၿမိဳ႕ေတာ္ ေမာရိယႏုိင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ခဲ့ပါေသးတယ္။ အဲဒီ ေမာရိယၿမိဳ႕ေတာ္ ေမာရိယႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ ေနရာမွာ အေသာကမင္းတရား စုိက္ထူထားတဲ့ ေက်ာက္တုိင္ႀကီးဟာ ေျမမွာတစ္၀က္လဲလွ်က္ တစ္၀က္နဲ႔ ေဒါင္း႐ုပ္ကေလး အမွတ္အသားပါၿပီးေတာ့ ေမာရိယမင္းဆုိတဲ့ အထိမ္းအမွတ္ကုိ ထုိေက်ာက္တုိင္ႀကီးက ေဖာ္ျပေနတယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္။
သက်လူမ်ိဳးတုိ႔နဲ႔ ေကာလိယလူမ်ိဳးတုိ႔ ေဆြမ်ိဳးရင္းျဖစ္ၾကေပမယ့္ ေဆြမ်ိဳးရင္းျဖစ္မွန္း ျပန္မသိႏိုင္ၾကတဲ့အတြက္ နယ္ျခားျဖစ္လွ်က္ ရွိေနတဲ့ ေရာဟိနီဆုိတဲ့ ျမစ္ကေလးမွာ မုိးဦးက်အခါကာလ လယ္သမားေတြ ေရလုတဲ့ စစ္ပြဲႀကီး ျဖစ္ခဲ့ဖူးတာဟာလည္းပဲ သာသနာေတာ္ရဲ႕ သမုိင္းမွာျဖင့္ အထူးပင္ မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ အခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
သကၠတုိင္း ကပၸိလ၀တၳဳၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ကုိ လွမ္းေမွ်ာ္ၾကည့္လုိက္မယ္ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကေလာပင္ေတာႀကီးဟာ အႀကီးအက်ယ္ ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ ထုိကေလာေတာထဲမွာ စတင္ျဖစ္လာတဲ့လူမ်ိဳးဟာ ေကာလိယလူမ်ိဳး၊ မင္းသားေတြ၊ မင္းသမီးေတြ ေရကစားရာ ေရကန္ႀကီးကုိ ၀ုိင္းၿပီးေတာ့ ၿမိဳ႕ႀကီးတည္ေဆာက္ၾကတဲံအခါမွ ထုိၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ ေဒ၀ဒဟေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မင္းသား၊မင္းသမီးေတြ ေရကစားတဲ့ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕မယ္ေတာ္ႀကီး မာယာေဒ၀ီနဲ႔ မိေထြးေတာ္ မဟာပဇာပတိ ေဂါတမီတုိ႔ဟာ ေကာလိယတုိင္း၊ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕ေတာ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကပါတတယ္။ အခုျမင္ရတဲ့ ပုံေတာ္မ်ားကေတာ့ သားေတာ္သိဒၶတၳဖြားၿပီး (၇)ရက္အၾကာ နတ္ရြာစံခဲ့တဲ့ မာယာေဒ၀ီရဲ႕ ႐ုပ္ထုနဲ႔ မာယာနတ္ကြန္းျဖစ္ပါတယ္။ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕သူေတြ ေကာက္ရိတ္သိမ္းေနၾကပါၿပီ။ ဒီေန႔ ျမင္ရတဲ့ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းရဲ႕ ျမင္ကြင္းပါပဲ။ ေဒ၀ဒဟဆုိတဲ့အတုိင္း မင္းသား၊မင္းသမီးမ်ား ေရကစားရာ ေရကူးကန္မွာ အခုလည္း မင္းသားေတြလား မင္းသမီးေတြလား ေရကစားေနတဲ့ ႐ႈခင္းတစ္မ်ိဳးဟာ အလြန္ၾကည္ႏူးစရာ ေကာင္းပါတယ္။ ရာမရြာမွာေနၾကတဲ့ ေကာလိယမင္းမ်ိဳးေတြ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ရ႐ွိခဲ့တဲ့ ဓာတ္ေတာ္ေ၀စုတစ္စုကုိ ေကာလိယမင္းမ်ိဳးတုိ႔ရဲ႕အစ ရာမမင္းႀကီးေနခဲ့တဲ့ ရာမရြာမွာ အခုျမင္ရတဲ့အတုိင္း ၿပိဳက်ေနတဲ့ ကုန္းမို႔မုိ႔ေလးဟာျဖင့္ ဓာတ္ေတာ္ဌာပနာရာ ဓာတုေစတီေဟာင္းႀကီးရဲ႕ ေနရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာတစ္၀ုိက္ကုိ (ရမ္ဂါမ္) ရာမရြာလုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ေကာလိယတုိင္း၊ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြ လယ္ယာမ်ား ရိတ္သိမ္ၿပီး ကြ်ဲ၊ ႏြားေတြကုိဆြဲၿပီးေတာ့ အိမ္ျပန္ခ်ိန္ ညေနခင္း ဆည္းဆာ႐ႈခင္းဟာျဖင့္ ဟုိ ေကာလိယမင္းမ်ိဳးတုိ႔ရဲ႕အစ ရာမမင္းႀကီးကိုပင္ လွမ္းၿပီးေတာ့ လြမ္းရမယ့္ ႐ႈခင္းမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ေလာကဓာတ္က လျပည့္၀န္ႀကီး ၀င္း၀င္းလက္လက္ ထြက္လာသလုိ အစံုစံုပြင့္ၾကကုန္တဲ့ အင္ၾကင္းပင္ပ်ိဳတုိ႔ရဲ႕အၾကားမွာ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာဟာ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ ဖြားရာေျမဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တဲ့ အေသာကမင္းတရားရဲ႕ ေက်ာက္တုိင္ႀကီး မာယာေဒ၀ီ ေရကစားရာ၊ ေရသံုးသပ္ရာ ေရကူးကန္ (၇)ရက္အၾကာ နတ္ရြာစံခဲ့တဲ့ မာယာေဒ၀ီကုိ သက်နဲ႔ ေကာလိယတုိ႔က နတ္ကြန္းေဆာက္ၿပီးေတာ့ တည္ထားခဲ့တဲ့ မာယာေဒ၀ီနတ္ကြန္း၊ ဤေက်ာက္တုိင္ႀကီးမွာ အေသာကမင္းတရားႀကီးက ဘိသိက္သြန္းၿပီးေတာ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ၾကာတဲ့အခါမွာ သိဒၶတၳ ဖြားရာေျမကုိ ငါေရာက္ခဲ့တယ္။ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ပူေဇာ္ခဲ့သည္ကုိ မွတ္တမ္းတင္ဖုိ႔ရန္ကုိလည္းေကာင္း ဤေက်ာက္စာကုိ ငါ စုိက္ထူခဲ့သည္ဟု ေက်ာက္စာမ်ား ေရးထားခဲ့ပါတယ္။
ဤေနရာမွာ ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္မစံမီႏွင့္ စံေတာ္မူၿပီးတဲ့ေနာက္ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေက်ာင္းတုိက္မ်ား တည္ေဆာက္ခဲ့သျဖင့္ ေက်ာင္းေနရာေဟာင္းမ်ားကုိလည္း ဖူးျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဖြားလွ်င္ဖြားခ်င္း မတ္တပ္ရပ္၊ ေျမာက္ဘက္ကုိ ခုႏွစ္လွမ္းလွမ္း ၾကြျမန္းတဲ့ေနရာမွာ တည္ထားခဲ့တဲ့ ေျခဖ၀ါးေအာက္က ၾကာပြင့္ ေပါက္တဲ့ ေနရာမွာ တည္ထားခဲ့တဲ့ ေစတီေဟာင္းကေလးမ်ား အထိမ္းအမွတ္ပါ။ ညာလက္ကုိေျမွာက္ ေျမာက္ဘက္ကုိ ခုႏွစ္လွမ္းလွမ္းၾကြျမန္းၿပီးတဲ့ သိဒၶတၳမင္းျမတ္သည္ ‘အေဂၢါဟသိၼ ေလာကႆ’ ဒီကမၻာမွာ ငါ အျမတ္ဆံုးလုိ႔ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့ပါတယ္။ မတ္တပ္ရပ္ အင္ၾကင္းကုိင္းကုိကုိင္လွ်က္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ပါ။ နိေျဂာဓာရာမ္-နိေျဂာဓဥယ်ာဥ္ နိေျဂာဓမင္းသားႀကီးရဲ႕ ဥယ်ာဥ္ ျမတ္စြာဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ေနျပည္ေတာ္ျပန္ေရာက္တဲ့ (၁၀၄) ခုႏွစ္ရဲ႕ ကဆုန္လျပည့္ေန႔တုန္းက ဗုဒၶ၀င္ေဒသနာေဟာၾကား ေပါကၡရ၀ႆမုိးႀကီး ရြာသြန္းၿဖိဳးခဲ့တဲ့ ဤေနရာ ရာဟုလာသားေတာ္ ရဟန္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဤေနရာဟာျဖင့္ နိေျဂာဓ႐ံုဥယ်ာဥ္နဲ႔ ေက်ာင္းေဟာင္း ဘုရားေဟာင္းမ်ားပဲျဖစ္ပါတယ္။
‘ဧကံ သမယံ ဘဂ၀ါ သေကၠတု ၀ိဟရတိ ကပၸိလ၀တၳဳသၼိ ံ နိေျဂာဓာရာေမ’။ လုိ႔ ပါဠိေတာ္မ်ား ရြတ္ဖတ္လုိက္ရင္ ဤေနရာေဟာင္းကုိ ျပန္ေျပာင္း၍ သတိတရ ရွိရပါတယ္။ အေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ဟာ အသက္ (၁၆) ႏွစ္အရြယ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ယေသာ္ဓယာမင္းသမီးနဲ႔ လက္ဆက္ထိမ္းျမားၿပီး အသက္ (၂၉) ႏွစ္အရြယ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာ သားေတာ္ ရာဟုလာဖြားျမင္တဲ့ ထုိညမွာပဲ သကၠတုိင္း၊ ကပၸိလ၀တ္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ အေရွ႕တံခါးက ထြက္ၿပီးေတာ့ အေနာ္မာျမစ္ကုိ ေက်ာ္ျဖတ္လွ်က္ အိႏၵိယျပည္ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္း မဂဓတုိင္းနယ္ေျမထဲမွာ တည္ရွိေနတဲ့ ဥတုေ၀လေခၚတဲ့ ေတာအုပ္ႀကီးကုိ ၀င္ၿပီးေတာ့ (၆) ႏွစ္တို႔ကာလပတ္လံုး အိႏၵိယေရွးေဟာင္းေယာဂီ ပုရပုိဇ္ရဟန္းေတြက်င့္ၾကတဲ့ အလြန္ပင္ပန္း ဆင္းရဲတဲ့ ဒုကၠရစရိယ အက်င့္ျမတ္ကုိ (၆) ႏွစ္ၾကာ ကာလပတ္လံုး က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒုကၠရစရိယာအက်င့္ျမတ္ကုိ (၆)ႏွစ္ၾကာ က်င့္ေတာ္မူၿပီး ဒုကၠရစရိယာ အက်င့္သည္ အတၱကိလမထာႏုေယာဂအက်င့္၊ ခႏၶာကိုယ္ကုိ ပင္ပန္းေစတဲ့ အက်င့္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆင္းရဲ႐ံုမွ်သာျဖစ္ၿပီး အရိယာသူေတာ္ေကာင္းေတြ မက်င့္ၾကေၾကာင္း မဂ္ဥာဏ္၊ ဖုိလ္ဥာဏ္၊ နိဗၺာန္ဆုိတဲ့ အက်ိဳးစီးပြားကို မျဖစ္ေစႏုိင္ေၾကာင္း ေကာင္းစြာသိသျဖင့္ ထုိဒုကၠရစရိယာအက်င့္ကုိ စြန္႔လႊတ္ၿပီး မဂၢင္ရွစ္ပါးတည္းဟူေသာ မဇၥ်ိမပဋိပဒါကုိ ေျပာင္းလဲ၍ က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။
မဇၥ်ိမပဋိပဒါ မဂၢင္ရွစ္ပါးအက်င့္တရား ေျပာင္းလြဲက်င့္သံုးေတ္ာမူခဲ့တဲ့ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ဟာ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃) ခုႏွစ္ရဲ႕ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ လျပည့္ေက်ာ္တစ္ရက္ထဲမ၀င္မီ ဤေဗာဓိပင္ေျခ အပရာဇိတေခၚတဲ့ ပလႅင္ေဗြမွာ မာန္ငါးပါး ေအာင္ျမင္ေတာ္မူခဲသျဖင့္ ဗုဒၶစင္စစ္ျဖစ္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ အပရာဇိတပလႅင္ေတာ္နဲ႔ မဟာေဗာဓိပင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းတရား စုိက္ထူထားခဲ့တဲ့ အေသာကမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေကာင္းမႈတစ္ဆူျဖစ္တဲ့ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ဘုရားျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ (၇) ရက္တို႔ ကာလပတ္လံုး အပရာဇိတ ပလႅင္ေတာ္ေပၚမွာ တမၸလႅင္ေခြမဖ်က္ (၇) ရက္ စံေနေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ ထုိ႔ေနာက္ ေဗာဓိပင္ရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ ကုန္းကေလးေပၚတက္ၿပီးေတာ့ ထုိကုန္းကေလးေပၚကေန ေဗာဓိပင္ကုိ မမွိတ္ေသာ မ်က္စိျဖင့္ ၾကည့္ေနခဲ့ပါတယ္။ ထုိေနရာမွာတည္ထားခဲ့တဲ့ ေစတီကို ‘အနိမိသေစတီ’ လုိ႔ပါတယ္။ အနိမိသကုန္းေတာ္ေနရာမွ ဆင္းသက္ၿပီးေတာ့ ေဗာဓိပင္ေျမာက္နား စႀကၤ ံေလွ်ာက္လွ်က္ (၇) ရက္ သီတင္းသံုးေတာ္မူေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနရာကုိေတာ့ ရတနစကၤမသတၱာဟ- ရတနာစႀကၤ ံေတာ္လုိ႔ ေခၚရပါတယ္။ ရတနာစကၤမကေန ရတနာဃရသို႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ (၇) ရက္မွ် စံေနေတာ္မူၿပီး အဘိဓမၼာ (၇) က်မ္း စီးျဖန္းဆင္ျခင္ေတာ္ မူခဲ့ပါတယ္။
အဘိဓမၼာ (၇) က်မ္း စီးျဖန္းဆင္ျခင္ေတာ္မူရာ ရတနာဃရမွာ (၇) ရက္ ေနၿပီးတဲ့ေနာက္ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္ေအာက္သုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ (၇) ရက္ ေနေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္ေအာက္ကေန မုဥၥလိႏၵာအုိင္သို႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ (၇) ရက္ သီတင္းသံုးေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ မုဥၥလိႏၵာသတၱာဟကုိ ေက်ာ္လြန္ၿပီးတဲ့အခါ ေဗာဓိပင္နား ျပန္လည္ခ်ဥ္းကပ္ လင္းလြန္းပင္ေအာက္မွာ သီတင္းသံုးေတာ္မူခဲ့ျပန္ပါတယ္။ အဲဒီ သတၱာဟကုိေတာ့ ရာဇာရတနသတၱာဟလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ရာဇာရတနသတၱာဟ လင္းလြန္းပင္မွာ သီတင္းသံုးလုိ႔ေနေတာ္မူတဲ့ (၇) ရက္ျပည့္ေျမာက္တဲ့အခါမွာ ဘုရားရွင္ (၇) ရက္၊ (၇) ေနရာ၊ (၇) ရက္၊ (၇) လီ ေလးဆယ္ကုိးရက္ ေစ့ေတာ္မူျပည့္ေတာ္မူေသာၾကာင့္ သိၾကားေပးတဲ့ေဆးကုိ ဘုဥ္းေပးၿပီးေတာ့ ခႏၶာကုိယ္ကုိ သန္႔ရွင္းေစလွ်က္ ေနရၪၥာျမစ္မွာေရခ်ိဳး တဖုႆ ဘလႅိက ညီေနာင္တို႔ လွဴဒါန္းတဲ့ ဆြမ္းကုိ ဘုဥ္းေပးေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ထုိေနာင္ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္မွာ (၇) ရက္ေနေတာ္မူလွ်က္ ဗာရာဏသီဘက္ကုိ ၾကြၿပီး ဥ႐ုေ၀လာမွာ တရားအတူက်င့္ခဲ့တဲ့ တပည့္ေဟာင္းငါးေယာက္ ပဥၥ၀ဂၢီတို႔အား ၀ါဆုိလျပည့္ စေနေန႔မွာ ‘ေဒြ ေမ ဘိကၡေ၀ အႏၱာ ပဗၺဇၨိေတန’ စသည္ျဖင့္ ဓမၼစၾကာေဒသနာ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ အခု ျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ ဂဂၤါနဲ႔ ဗာရာဏသီ၊ ဗာရာဏသီၿမိဳ႕လည္ေခါင္ရဲ႕ ႐ႈခင္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ေလာကဓါတ္ ေန၀န္းႀကီးထြက္ျပဴစ၊ အေနာက္ေလာကဓါတ္ ေနမင္းႀကီး၀င္ခါစ ေနနဲ႔လ ႏွစ္ပါးၿပိဳင္ေနတဲ့ ယခုလုိ အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ‘ေဒြ ေမ ဘိကၡေ၀ အႏၱာ ပဗၺဇိေတန နေသ၀ိတဗၺာ’ စသည္ျဖင့္ သမင္ေပါတဲ့ ဤမိဂဒါ၀ုန္ေတာမွာ ဤဓမၼစၾကာ ေဒသနာေတာ္ကုိ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႔မွ စၿပီးေတာ့ လျပည့္ေက်ာ္ (၄) ရက္တုိင္ေအာင္ (၅) ရက္တုိ႔ ကာလပတ္လံုး တပည့္ေဟာင္း (၅) ေယာက္တုိ႔အား ေဟာၾကားေတာ္မူၿပီး တစ္ရက္လွ်က္ တစ္ပါးစီ ေသာတာပန္တည္ (၅) ရက္ျပည့္တဲ့အခါမွာ အနတၱေဒသနာ ေဟာၾကားေတာ္မူသျဖင့္ ငါးပါးစလံုး ရဟႏၱာျဖစ္ေတာ္မူၾကပါတယ္။
အခုျမင္ေနရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ နႏၵိယေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းမ်ား ဓမၼစၾကာ ေဒသနာေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ေနရာမွာ တည္ထားတဲ့ ေစတီေတာ္ႀကီး ၿပိဳက်ပ်က္စီးသြားတဲ့အခါမွာ က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ ေစတီေတာ္ေဟာင္းႀကီးရဲ႕အရာ စက္၀ုိင္းသသဏၭာန္ အနတၱသုတၱန္ေဟာေတာ္မူခဲ့တဲ့ ဓေမၼခေစတီေတာ္ (သို႔) အနတၱေစတီေတာ္၊ ရာဇၿဂိဳဟ္ၿမိဳ႕က နႏၵိယသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ နႏိၵယေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းမ်ားကုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေက်ာင္းတကာ အဆက္ဆက္တုိ႔က ထပ္မံ ထိမ္းသိမ္း ျပဳျပင္ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းေတာ္မ်ား တည္ေဆာက္လာခဲ့ၾကေပမယ့္ ထုိေက်ာင္းေတာ္ႀကီးေတြဟာ သာသနာႏွစ္ (၁၈၀၀) တစ္ေထာင္ရွစ္ရာ ၾကာတဲ့အခါမွာ လံုး၀ ပ်က္စီးေပ်ာက္ကြယ္ၿပီးေတာ့ ယခုျမင္ေတြ႔ရတဲ့ အုတ္ခံု၊ အုတ္ပႏၷက္မ်ားသာ က်န္ခဲ့တဲ့ အေနအထားရွိပါတယ္။
ဗာရာဏသီမွာ ပဥၥ၀ဂၢီငါးပါးက ရဟႏၱာျဖစ္လာခဲ့ၾကတဲ့ ရဟန္းေတာ္ (၅) ပါး၊ ယသသူေဌးသားနဲ႔တကြ ငါးဆယ့္ ငါးေယာက္ေသာ သူငယ္ခ်င္းေတြက ျဖစ္လာခဲ့ၾကတဲ့ ရဟန္း (၅၅) ပါးတုိ႔ႏွင့္ တစ္၀ါတြင္းမွ် သီတင္းသုံးၿပီးေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ သီတင္းကြ်တ္ခ်ိန္မွစ၍ တေရြ႕ေရြ႕ခရီးၾကြျမန္းေတာ္မူခဲ့ကာ ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ေတာင္ငါးလံုးကာခုိ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟု္သုိ႔ ျပာသိိုလျပည့္ေန႕မွာ ေရာက္ပါတယ္။ ယခု ေတြ႔ရတဲ့အတုိင္း ထုိလွည္းသားငါးရာတုိ႔ရဲ႕ လွည္းေတြ ေမာင္းလြန္းအားႀကီးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ေက်ာက္သားေတြအေပၚမွာ ထင္ေနခဲ့တဲ့ (ျဗဟၼီ) အကၡရာနဲ႔ ေရွးေဟာင္းေက်ာက္စာမ်ားဟာျဖင့္ လူသမုိင္း ဘာသာေရးသမုိင္းရဲ႕ အံ့ၾသစရာ သက္ေသအေထာက္အထားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရာဇၿဂိဳဟ္ေတာင္တန္းႀကီး (၅) လံုးထဲက (ဂိဇၥ်ကုတ္ေတာင္ဟာျဖင့္) ျမတ္စြာဘုရား ေနသန္႔စင္တဲ့ သီတင္းသံုးတဲ့ေနရာ တစ္ခုပါပဲ။ ေ၀ပုလႅေတာင္ထိပ္ေပၚမွာေတာ့ ဂ်ပန္ျပည္က သွ်ႏၱီေခၚတဲ့ ေစတီတစ္ဆူကုိ တည္ထားခဲ့ပါတယ္။ ေ၀ပုလႅေတာင္၊ ေ၀ဘာရေတာင္၊ ပ႑၀ေတာင္၊ ဣသိဂိလိေတာင္၊ ဂိဇၥ်ကုတ္ေတာင္ရယ္လုိ႔ ေတာင္ငါးလံုးကာခုိတဲ့ ရာဇၿဂိဳဟ္ခရီးပါပဲ။ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္မွာ ဆရာႀကီးေဒါက္တာဇီ၀က ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ အမၺ၀နေက်ာင္းတုိက္လုိ႔ေခၚတဲ့ သရက္ေတာေက်ာင္းတုိက္၊ ဗိမၺိသာရဘုရင္မင္းတရား ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ ၀ါးေတာေက်ာင္းတုိက္၊ ဗိမၺိသာရဘုရင္မင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေရႊဘ႑ာမ်ားတည္ထားရာ ဆြန္ ဘ႑ာလုိ႔ေခၚတဲ့ ဘ႑ာတုိက္၊ ဘ႑ာတုိက္အတြင္းနံရံမွာ ေရးထုိးထားၾကတဲ့ ႐ုပ္ပြားမ်ား၊ ဆင္းတုမ်ားျဖစ္ပါတယ္။
အခုျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ အဇာတသတ္မင္းတရား ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ေ၀စုတစ္စုကုိ ဌာပနာခဲ့တဲ့ ေစတီေဟာင္းေနရာ၊ အခုျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ ဗိမၺိသာရမင္းတရားကုိ အဇာတသတ္က အက်ဥ္းခ်ခဲ့တဲ့ေနရာ၊ ဒါ အက်ဥ္းေထာင္ေဟာင္းရဲ႕ေနရာပါပဲ။ ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံၿပီးတဲ့ေနာက္ သံုးလအၾကာမွာ ရွင္မဟာကႆပ ေခါင္းေဆာင္ၿပီးေတာ့ သဂၤါယနာတင္ခဲ့တဲ့ ေ၀ဘာရေတာင္နံရံ၊ ထုိေ၀ဘာရေတာင္နံရံမွာပဲ အရွင္မဟာကႆပမေထရ္ႀကီး အၿမဲသီတင္းသံုးေတာ္မူတဲ့ ပိပၸလိလုိဏ္ဂူေတာ္ ရွဥ့္နက္တုိ႔ကို အစာေပး၊ ေဘးမဲ့ေပးၿပီးေတာ့ ေမြးျမဴထားတဲ့ ေ၀ဠဳ၀န္ေက်ာင္းေတာ္။
အဂၢသာ၀ကႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ သာရိပုတၱရာ ေမာဂၢလာန္တို႔ ျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ စတင္ဆံုေတြ႕ၾကရာ ရဟႏၱာျဖစ္ၾကရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟ္ ရဟႏၱာႀကီး (၁၂၅၀) တုိ႔ႏွင့္ ျမတ္ဗုဒၶ ပထမ သံဃသႏၷိပါတ အစည္းအေ၀းႀကီးက်င္းပရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟ္ သာရိပုတၱရာႏွင့္ ေမာဂၢလာန္တို႔ကုိ ပထမႏွင့္ ဒုတိယ အဂၢသာ၀ကရာထူးႀကီးမ်ား အပ္ႏွင္းရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟ္ ျမတ္ဗုဒၶလြန္ၿပီးေနာက္ သာသနာတစ္ရပ္လံုးကုိ ဦးေဆာင္အုပ္ခ်ဳပ္ ကြပ္ကဲေတာ္မူေသာ ရွင္မဟာကႆပ ရဟန္းျပဳရာၿမိဳ႕ေတာ္ ရာဇၿဂိဳဟ္သားျဖစ္သူ အဇာတသတ္က ဖခင္ကုိသတ္၊ ေသြးသားလဲေတာ္စပ္၊ ရဟန္းလဲျဖစ္၊ ေယာက္ဖလည္း ေတာ္စပ္တဲ့ ေဒ၀ဒတ္က ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ကုိ သတ္မလုိ႔ႀကံ၊ ဗိမၺိသာရ မင္းတရားႀကီးရဲ႕ မိဖုရားႀကီးေ၀ေဒဟီကလည္းပဲ အဖသတ္မယ့္ သားဆုိၿပီးေတာ့ သားအဇာတသတ္ကုိယ္၀န္ရွိစဥ္ ကုိယ္၀န္ကုိ ဖ်က္ဆီးမလုိ႔ႀကံ ျဖစ္ရပ္ေတြ အလြန္စံုတဲ့ ေတာင္ငါးလံုး ကာခုိတဲ့ ရာဇၿဂိဳဟ္ပါ။
ရာဇၿဂိဳဟ္အေနာက္ေျမာက္ ယြန္းယြန္းကုိ မုိင္ (၃၀) ေလာက္သြားလုိက္မယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ သာရိပုတၱရာ၊ ေမာဂၢလန္တို႔ဖြားရာ နာလႏၵၿမိဳ႕ေတာ္ နာလႏၵၿမိဳ႕ေတာ္မွ ပညာေက်ာ္ သာရိပုတၱမေထရ္ကုိ ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ တည္ထားခဲ့ဖူးတဲ့ နာလႏၵတကၠသုိလ္ေဟာင္း ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းႀကီးကုိလည္း ဖူးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အခုျမင္ရတဲ့ ႐ႈခင္းကေတာ့ သကၠာဒိစၥမင္းတရားနဲ႔ နာဂဇုနအရွင္တို႔ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ နာလႏၵတကၠသုိလ္ ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းႀကီးပဲျဖစ္ပါတယ္။ နာဂဇုနဆုိတာ မဟာယာနဂုိဏ္းမွာ အဘိဓမၼက်မ္းေတြကုိ အလြန္ကြ်မ္းက်င္တတ္ေျမာက္ၿပီးေတာ့ အဘိဓမၼာအေတြးအေခၚ အလြန္ေကာင္းတဲ့ ဆရာေတာ္ႀကီးတစ္ပါးပါပဲ။ သာရိပုတၱရာမေထရ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူရာလို႔ အားလံုးလက္ခံယံုၾကည္ထားၾကတဲ့ ဤေနရာမွာ သာရိပုတၱရာရဲ႕ လြမ္းေစတီကုိလည္း တည္ထားခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီ အခန္းကေလးေတြ အကြက္ကေလးေတြကေတာ့ သံဃာေတာ္တစ္ပါးတစ္ပါး သီတင္းသံုးခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းခန္းငယ္ကေလးမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသုိလ္အတြင္းက ေရွးေဟာင္းျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ႐ငပ္ပြားဆင္းတုေတာ္မ်ားဟာ အလြန္လက္ရာေကာင္းပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသုိလ္ရဲ႕အနီးမွာ တည္ထားတဲ့ ေရွးေဟာင္းျပတုိက္ထဲက ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားနဲ႕ အျခား႐ုပ္ပြားမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသုိလ္ေဟာင္းႀကီး ပ်က္စီးသြားတဲ့အခါ ယခုဖူးေတြ႔ရတဲ့ အိႏၵိယသားဆရာေတာ္ႀကီး ဘိကၡဳကႆပက နာလႏၵတကၠသုိလ္အသစ္ကုိ ယခုျမင္ရတဲ့အတုိင္း တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီးေတာ့ သံဃာေတာ္မ်ားကုိ ဆက္လက္ ပညာသင္ၾကားေပးခဲ့ပါတယ္။ ဤနာလႏၵတကၠသုိလ္အသစ္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ သံဃာေတာ္မ်ား ပညာသင္ၾကားလွ်က္ ရွိပါတယ္။
ဂဂၤါျမစ္ကုိ ျဖတ္သန္းၿပီးေတာ့ ေရွးတုန္းက ရွိဖူးတဲ့ ပါတလိဆုိတဲ့ ရြာေလးမွာ အဇာတသတ္မင္းတရားႀကီး တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ပါတလိပုတ္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေနာင္ေသာအခါ သီရိဓမၼာေသာက မင္းတရားက ပါတလိပုတ္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ထီးနန္းစုိက္ၿပီးေတာ့ ကုိးဌာနမွာ သာသနာျဖန္႔ခ်ိတဲ့ ဓမၼဒူတအဖြဲ႕မ်ား သာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္မ်ား Buddhist Missionary ဆုိတဲ့ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ ေနရာပါ။
ဒါ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာင္းတုိက္ေဟာင္းႀကီးပါ၊ အေရာဂ၀ိဟာရဆုိတာ ေဆး႐ံုကုိေခၚပါတယ္။ အေသာက မင္းတရားႀကီးလက္ထက္ေက်ာင္းတုိက္ႀကီး တည္ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းတုိက္ထဲမွာ သံဃာ့ေဆး႐ံုႀကီးတည္ေဆာက္ခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားတဲ့ သက္ေသတစ္ခုပါပဲ။
ငါတလိပုတ္ကေနၿပီးေတာ့ ဂဂၤါျမစ္ကုိ ျဖတ္သန္းၿပီးေတာ့ မုိင္(၁၅၀) ေလာက္ သြားလုိက္မယ္ဆုိရင္ လိစၦ၀ီမင္းတုိ႔ေပ်ာ္စံရာ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းကုိ ေရာက္ပါတယ္။ လိစၦ၀ီမင္းတို႔ ေခါင္းေဆးမဂၤလာျပဳတဲ့ ေရကန္ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားအာယုသခၤါရ လႊတ္ေတာ္မူတဲ့ စာပါလေစတီေတာ္ရဲ႕ ေနရာမွာ ဂ်ပန္တို႔ တည္ထားတဲ့ ေစတီေတာ္ႀကီးတစ္ခုပါပဲ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ေ၀စုတစ္တစ္ပံုကုိ လိစၦ၀ီမင္းတို႔ရရွိတဲ့အခါ ယခုျမင္ေနရတဲ့ ေနရာမွာ လိစၦ၀ီမင္းတို႔က ဓါတုေစတီေတာ္ႀကီးတစ္ဆူကုိ တည္ထားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေစတီေတာ္ႀကီး ၿပိဳပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာ ေစတီေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေအာက္ေျခ အုတ္ျမစ္မ်ားကုိ ယခုလုိ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ၿပီးေတာ့ အမိုးမ်ားေတာင္ မုိးထားလုိက္ပါတယ္။
ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းက လိစၦ၀ီမင္းတို႔ရဲ႕ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားကုိ ျပသထားတဲ့ ျပတုိက္ျဖစ္ပါတယ္။ ျပတုိက္အတြင္းက အလြန္အံ့ၾသဖြယ္ရာေကာင္းတဲ့ ႐ပ္တုဆင္းတုေတာ္မ်ားပါ။ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းကုိ အိႏၵိယျပည္ ေရွးေဟာင္းဌာနက တူးေဖာ္တဲ့အခါမွာ ေျမေအာက္ (၈) ေပကေန (၁၀) ေပအထိ တူးရတယ္လုိ ဆိုပါတယ္။ (၈.၉.၁၀) ခန္႔ တူးလုိက္တဲ့အခါမွာ ယခုျမင္ရတဲ့အတိုင္း ေရကန္ေဟာင္းမ်ား၊ ေစတီေဟာင္းမ်ားႏွင့္ အုတ္ခံုအုတ္ပႏၷက္မ်ားဟာ ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ရာ ၀ါလိကာရာမေက်ာင္းတုိက္ေနရာမွာ စုိက္ထူထားတဲ့ အေသာကေက်ာက္တုိင္ထိပ္မွာ ျခေသၤ့တစ္စီးထဲ ရွိပါတယ္။
အမၺပါလီ သရက္ဥယ်ာဥ္ သရက္ပင္မွာ သံေသဒဇ ပဋိသေႏၶေနခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးဟာ အမၺပါလီလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ အမၺပါလီရဲ႕ သရက္ဥယ်ာဥ္ကုိလည္း ျမင္ရမွာပါ။ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ကေနၿပီးေတာ့ အေနာက္ေျမာက္ ယြန္းယြန္းကုိ ကီလုိမီတာ (၃၀၀) ခန္႔ ခရီးဆက္လုိက္ရင္ ေကာသလမင္းႀကီး စံေပ်ာ္ရာ ေကာသလတုိင္း သာ၀တၳိၿမိဳ႕ကုိ ဆုိက္ေရာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုျမင္ေနရတဲ့ အေဆာက္အဦးအေဟာင္းေတြဟာ ေကာသလမင္းႀကီးရဲ႕ နန္းေတာ္ေဟာင္းလုိ႔ အဆုိရွိပါတယ္။ နန္းေတာ္ေဟာင္းႀကီးရဲ႕ ျမင္ကြင္းကေတာ့ အုတ္ခံု၊ အုတ္ပႏၷက္၊ အုတ္က်ိဳး အုတ္ပဲ့မ်ားႏွင့္ သစ္ေတာ ဆူးပင္ ၿခံဳပုတ္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သာ၀တၳိၿမိဳ႕က အနာထပိဏ္သူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းရဲ႕ေနရာပါ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ၀ါေတာ္ (၂၁) ၀ါ စၿပီးေတာ့ ေနာက္ဆံုး ၀ါနားအထိ (၂၄) ၀ါ တုိ႔ တုိင္တုိင္က တဆက္တည္း သီတင္းသံုးခဲ့တဲ့ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးပါ။
ဒါေၾကာင့္ ေဇတ၀န္မွာ ဘုရားရွင္ အေနမ်ားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ သုတၱန္ေပါင္း ခပ္မ်ားမ်ားရဲ႕ နိဒါန္းေတြဟာ-
‘ဧကံ သမယံ ဘဂ၀ါ သာ၀တၳိယံ ၀ိဟရတိ
ေဇတ၀ေန အနာထပိ႑ိကႆ အာရာေမ’
ဤကဲ့သုိ႔ခ်ည္း စတင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အနာထပိဏ္သူေဌးက နံ႕သာျဖဴ၊ နံ႔သာနီ၊ ကရမက္၊ စႏၵကူး သစ္ေမႊးေတြနဲ႔ ေဆာက္လုပ္ခဲ့တဲ့အတြက္ အစဥ္သျဖင့္ သစ္သားေတြရဲ႕ ရနံ႔ေၾကာင့္လည္းေမႊး၊ ဘုရားရွင္ရဲ႕ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာရနံ႔ေၾကာင့္လည္း ေမႊးႀကိဳင္လုိ႔ေနတဲ့ ဂႏၶကုဋိဆုိတဲ့ ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းပါပဲ။ (၂၅) ဧကခန္႔က်ယ္ျပန္႔တဲ့ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးတစ္ခုလံုးမွာ ေက်ာင္းတုိက္ေတြ၊ ေက်ာင္းတုိက္ေတြနဲ႔ ျပည့္နက္လွ်က္ရွိပါတယ္။ျမတ္စြာဘုရား ခရီးထြက္ၾကြသြားေတာ္မူတဲ့အခါမွာ ဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ကုိဖူးခြင့္ မရေတာ့တဲ့အတြက္ ဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ခရီးထြက္ၾကြေသာအခါ ဘုရားကုိယ္စား ဖူးဖုိ႔လုိ႔ဆုိၿပီး ေကာသလမင္းႀကီးေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္သျဖင့္ မူလေဗာဓိပင္ႀကီးက မ်ိဳးေစ့ကုိ ယူၿပီးေတာ့ ရွင္အာနႏၵာမေထရ္စုိက္ပ်ိဳးခဲ့တဲ့ အာနႏၵာေဗာဓိပင္ျဖစ္ပါတယ္။ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္ရဲ႕ ဥယ်ာဥ္ႀကီးရွိပါတယ္။ ထုိဥယ်ာဥ္ထဲမွာ သရက္ျဖဴပင္ႀကီးေပါက္တဲ့ ထုိေနရာမွာ ျမတ္စြာဘုရား ကုိယ္ေတာ္ျမတ္က ေရမီးအစံုအစံုတန္ခုိးျပာဋိဟာ ျပၿပီးေတာ့ တိတိၳတုိ႔ကို ႏွိမ္နင္းေတာ္မူခဲ့တယ္။ တိတၳိတုိ႔ကုိ ႏွိမ္နင္း တန္ခုိးျပဋိဟာျပၿပီးေတာ့ ထုိ သရက္ျဖဴပင္ကုန္းကေန တာ၀တိ ံသာၾကြၿပီးေတာ့ မယ္ေတာ္ သႏၱဳႆိတနတ္သားႀကီးအား တရားေဟာဖုိ႔ တစ္၀ါဆုိခဲ့ပါတယ္။ ၀ါကြ်တ္ခ်ိန္မွာ တာ၀တိ ံသာကေန ျပန္ဆင္းၿပီးတဲ့အခါမွာ သကၤႆေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ ဘုရားရွင္ျပန္လည္ ဆင္းသက္ခဲ့ပါတယ္။
ယခုျမင္ေနရတဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္ေတြကေတာ့ သကၤႆၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းက ေက်ာက္စာတုိင္ေတြပါ။ ျမတ္စြာဘုရား တာ၀တိ ံသာဆင္းသက္ခဲ့တဲ့ေနရာမွာ အေသာကမင္းတရား စုိက္ထူထားခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္ ဆင္႐ုပ္ပါတဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္နဲ႔ ေစတီေဟာင္းမ်ား ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ တာ၀တိ ံသာကေန ျပနလည္ဆင္းသက္လာတဲ့အခါ ေရႊေစာင္းတန္း၊ ေငြေစာင္းတန္း၊ ပတၱျမား ေစာင္းတန္း၊ ေစာင္းတန္းသံုးသြယ္တုိ႔ျဖင့္ ဆင္းသက္ခဲ့ရာ ေရႊေစာင္းတန္းက ျဗဟၼာ၊ ေငြေစာင္းတန္းက နတ္ေဒ၀ါ၊ အလယ္ ပတၱျမားေစာင္းတန္းက ငါတို႔ရဲ႕ ဘုရားဘဂ၀ါဆုိတဲ့အတုိင္း သိၾကား၊ ျဗဟၼာ၊ နတ္ေဒ၀ါတုိ႔က ၀ဲယာမွာ ၿခံရံ ထီးေတြမုိးလွ်က္ ဆင္းသက္လာတဲ့ ပံုေတာ္ပါပဲ။
ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ႐ႈခင္းေတြကေတာ့ ဂဂၤါနဲ႔ ယမံုနာဆံုတဲ့ ျမစ္ဆံုပါပဲ။ ေကာသမၺီၿမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ သူေဌးသား တစ္ေယာက္ဟာ ယမံုနာမွာ ေရခ်ိဳး ငါးႀကီးၿမိဳသြားသျဖင့္ ယမံုနာျမစ္႐ုိးတစ္ေလွ်ာက္ စံုဆင္းေျပးရာမွာ ျမစ္ဆံုကေန ဗာရာဏသီေရာက္၊ ဗာရာဏသီ သူေဌးကေတာ္ႀကီးတစ္ေယာက္က ငါးကုိ ၀ယ္ၿပီးေတာ့ ၀မ္းခြဲၿပီးေတာ့ ေမြးတယ္၊ ကုိယ္တုိင္ လြယ္ၿပီးေတာ့ ေမြးျမဴခဲ့ရတဲ့သူေဌး သူေဌးကေတာ္ ထုိအမ်ိဳးႏွစ္မ်ိဳးတုိ႔က ေမြးသျဖင့္ ေဒြကုလ လုိ႔ ဆုိရာကေန ဗာကုလျဖစ္လာတဲ့ သတုိ႔သားကုိ လွမ္းၿပီးေတာ့ ဤျမစ္ဆံုကေန သတိရေစပါတယ္။ ခုျမင္ေနရတဲ့ ပံုေတြကေတာ့ ေကာသမၺီၿမိဳ႕ေဟာင္း ဥေတနမင္းရဲ႕ နန္ေတာ္ေဟာင္းမ်ား ေဃာသကသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ေဃာသိတာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္၊ ပါ၀ါရိကသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ပါ၀ါရိကာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္၊ ကုကၠဳဋသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ကုကၠဋာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္မ်ားမွာ အေသာကမင္းတရား မွတ္တုိင္ထူတဲ့ ေက်ာက္တုိင္ႀကီးမ်ားပါပဲ။ ဂဂၤါနဲ႔ ယမံုနာဆံုတဲ့ ဤေနရာမွာ အိႏၵိယျပည္သူျပည္သားေတြက အညစ္အေၾကးကင္းေစဖုိ႔ ဆုိၿပီးေတာ့ ေရခ်ိဳးခဲ့တဲ့ ေရဆိပ္ပါ။
အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာကလာတဲ့ ေရခ်ိဳးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ရဲ႕ တဲကေလးမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ သံသုမာဂီရိဆုိလုိက္လုိ႔ရွိရင္ ျမတ္စြာဘုရားသခင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႏွင့္ အလြန္႔အလြန္ အကြ်မ္းတ၀င္ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းစကားဆုိၾကတဲ့ ဗုဒၶ၀လႅဘဧတဒဂ္ဘုရားႏွင့္ အကြ်မ္းတ၀င္ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးတဲ့ ဧတဒဂ္ဘြဲ႕ထူးရၾကတဲ့ နကုလပိတာ-နကုလမာတာ တုိ႔ရဲ႕ဖြားျမင္ရာၿမိဳ႕ေတာ္၊ ၿမိဳ႕တည္တုန္းက မိေက်ာင္း ေအာ္လဲသံၾကား မိေက်ာင္း ေက်ာကုန္ႏွင့္လည္းတူတဲ့ေတာင္ထိပ္၊ ဤေတာင္ထိပ္မွာ တည္ခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ သံသုမာဂီရိလို႔ေခၚပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပါ၀ါေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ကေနၿပီးေတာ့ ကုႆိနာ႐ံုကုိအသြား ေရသံုးသပ္ေတာ္မူတဲ့ ကတုတျမစ္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈) ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ကုႆိႏၷာ႐ံု အင္းၾကင္းရဂံုမွာ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ပရိနိဗၺာန္မစံမီ ပါ၀ါကေန ကုႆိႏၷာ႐ံုၾကြေတာ့ လမ္းခရီးမွာ (၂၅) ႀကိမ္နားၿပီး ကတုတျမစ္မွာ ေရခ်ိဳးလွ်က္ ညေနခင္း ကုႆိႏၷာ႐ံု အင္းၾကင္းရဂံုကုိေရာက္ပါတယ္။ ညဦးယာမ္အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာ ပရိသတ္အား တရားေဟာ၊ ညဦးယာမ္လြန္ေတာ့ သံဃာေတာ္တို႔ တရားေဟာ၊ သန္းေခါင္ယာမ္ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔ တရားေဟာ၊ မုိးေသာက္ယာမ္ကာလမွာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ခႏၶာငါးပါးအၾကြင္းမဲ့ခ်ဳပ္ၿငိမ္း ဘ၀ဇာတ္႐ုပ္သိမ္းေတာ္မူတဲ့ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူရာ အင္းၾကင္းရဂံုပါပဲ။ ပရိနိဗၺာန္စံခါနီးမွာ-
‘ဟႏၵဒါနိ ဘိကၡေ၀ အာမႏၱယာမိ ေ၀ါ
၀ယဓမၼာ သခၤါရာ အပၸမာေဒန သမၸာေဒထ’
ရဟန္းတု႔ိ၊ ယခုအခါ ငါဘုရား ေနာက္ဆံုးစကား မွာထားခဲ့မယ္။ သခၤါရတရားမွန္သမွ် ပ်က္စီးျခင္း သေဘာရွိတယ္။ ပ်က္တတ္တဲ့ သခၤါရတရားေတြကုိ သတိနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ၾကလုိ႔ မွာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူရာ ကုႆိႏၷာ႐ံုၿမိဳ႕ရဲ႕ အေနာက္ေတာင္ေတာင့္က အင္းၾကင္းရဂံုမွာ မလႅာမင္းတုိ႔က ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ ေ၀စုတစ္ခုကုိ အရယူၿပီးေတာ့ ေစတီေတာ္ႀကီးလည္းပဲ တည္ထားခဲ့ပါတယ္။ အစံုအစံု အခ်ိန္မဲ့ အခါမဲ့ ပြင့္ၾကတဲ့ အင္ၾကင္းရဂံုတုိ႔ရဲ႕အလယ္မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံတဲ့အခါ သဟမၸတိျဗဟၼာက တစ္ဂါထာ၊ သိၾကားမင္းက တစ္ဂါထာ၊ အရွင္အႏု႐ုဒၶါက ႏွစ္ဂါထာ၊ အရွင္အာနႏၵာက တစ္ဂါထာ၊ ဂါထာပုဒ္တုိ႔ျဖင့္ ဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ႐ုပ္ကလာပ္ေတာ္ကုိ အသီးအသီးပူေဇာ္ၿပီးေတာ့ သံေ၀ဂယူခဲ့ၾကပါတယ္။
ပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ၾကြင္းက်န္တဲ့ ႐ုပ္ကလာပ္ကုိ နံ႕သာထင္းပံုမွာ တင္ၿပီးေတာ့ မီးသၿဂိဳဟ္ခဲ့တဲ့ ေနရာက ေစတီႀကီးဟာျဖင့္ရင္ ေတာင္ကုန္းႀကီးတမွ်ႀကီးမားပါတယ္။ ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံလြန္ေတာ္မူၿပီးတဲ့အခါ (၃) လအၾကာမွာ ရာဇၿဂိဳဟ္ေရႊၿမိဳ႔ေတာ္ ေ၀ဘာရေတာင္နံရံမွာ အဇာတသတ္မင္းႀကီးရဲ႕ အေထာက္အပံ့ႏွင့္ အရွင္မဟာကႆပဦးစီး သံဃာေတာ္အပါး (၅၀၀) တုိ႔ ပထမသဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ ျမတ္စြာဘုရား ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ သာသနာ ဓမၼ၀ိနယကို ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒါ ေ၀ဘာရေတာင္ေျခ ပထမသဂၤါယနာတင္တဲ့ ေနရာပါပဲ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္ စံလြန္ေတာ္မူၿပီးသည့္ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀) ၾကာတဲ့အခါမွာ လိစၦ၀ီမင္းတုိ႔ ေပ်ာ္စံရာ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ထုိ၀ဇၨီတုိင္းက ၀ဇၨီရဟန္းတစ္ခ်ိဳ႕က အဓမၼ၀တၳဳ (၁၀) ပါးကုိ တင္သြင္းလာသျဖင့္ ထုိ အဓမၼ၀ါဒီတို႔ သာသနာေတာ္ကုိ မေႏွာက္ယွက္ႏုိင္ေအာင္ ဒုတိယသဂၤါယနာ တင္ခဲ့တဲ့ေနရာမွာ ယခုလုိ ျခေသၤ့တစ္ေကာင္ထဲနဲ႔ အေသာကမင္းတရား စုိက္ထူခဲ့တဲ့ေက်ာက္တုိင္ဟာ မူရင္မပ်က္ ယေန႔တုိင္ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။
ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးတဲ့ေနာက္ သာသနာႏွစ္ (၂၃၆) ခုနွစ္သုိ႔ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ယခုျမင္ေနရတဲ့ အေသာကေက်ာင္းတုိက္ႀကီးရဲ႕ ေနရာမွာ ပါတလိပုတ္မွာ နန္းစုိက္တဲ့ သီရိဓမၼာအေသာကမင္းတရားက တိယသဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ သာသနာေတာ္ကုိ ၀င္ေႏွာင့္ယွက္တဲ့ ျဗားမဏ္းမ်ားနဲ႔ ဂ်ိမ္းမ်ားကုိ သန္႔ရွင္းခဲ့ၿပီးေတာ့မွ (၉) ဌာန သာသနာျပဳလႊတ္ခဲ့တဲ့ေနရာဟာျဖင့္ရင္ ဤအေသာကာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္ႀကီးပါပဲ။ ဤေနရာမွာ စုိက္ထူခဲ့တဲ့ ေက်ာက္တုိင္ႀကီးက ယခုျမင္ေတြ႔ရတဲ့အတုိင္း လဲလွ်က္ရွိပါၿပီ။ အေသာကမင္းတရား တတိယသဂၤါယနာတင္ၿပီး ကိုးဌာန သာသနာျပဳ လႊတ္ေတာ္မူခဲ့တဲ့အခါမွ သားေတာ္ မဟိႏၵမင္းသားႏွင့္ သမီးေတာ္ သဃၤမိတၱာေမာင္ႏွမ ႏွစ္ေယာက္တုိ႔ကုိ ရဟန္းျပဳ တရားႏွလံုးက်င့္သံုးေစ၊ ပိဋကတ္သံုးပံုကို သင္ေစၿပီးေတာ့မွ ရဟႏၱာျဖစ္ၿပီးတဲ့ ေမာင္ႏွမႏွစ္ေယာက္ကုိ သီဟုိဠ္ကြ်န္း သီရိလကၤာသုိ႔ သာသနာျပဳ လႊတ္လုိက္ရာမွာ ယခုျမင္ေနရတဲ့ ဆန္ခ်ီေခၚတဲ့ ေစတီေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေနရာမွာ တစ္၀ါဆုိသျဖင့္ ရဟႏၱာေမာင္ႏွမ ႏွစ္ေယာက္တို႔ရဲ႕ မယ္ေတာ္ႀကီး ၀ိဒိသာဆုိတဲ့ မိဖုရားႀကီးက ေက်ာင္းမ်ား တည္ေဆာက္လုိ႔ ခမည္းေတာ္အေသာကမင္းတရားက ေစတီမ်ား တည္ေဆာက္ခဲ့ရာ ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ေစတီေတာ္မ်ားႏွင့္ ေက်ာက္ထြင္း႐ုပ္တုမ်ားဟာျဖင့္ရင္ သာသနာေတာ္ရဲ႕ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ အေစာဆံုးႏွင့္ အံ့ခ်ီးဖြယ္အေကာင္းဆံုးေစတီမ်ား ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားျဖစ္ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၄၅၀) ေရာက္တဲ့အခါမွာ ဘုရားရွင္သာသနာေတာ္သည္ အိႏၵိယျပည္မွ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံသုိ႔ ေရြ႕သြားပါၿပီ၊ သီဟုိဠ္ကြ်န္းေျမာက္ပုိင္း အႏုရာဓၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္နားက ယခုျမင္ေနရတဲ့ ေတာင္ကုန္ေလးဟာ မဟိႏၱေလ၊ မဟိႏၱေလလို႔ ထုိကုန္းေတာ္ေပၚမွာ မဟိႏၵမေထရ္ သာသနာစတင္ျပဳရာကုိ အထိမ္းအမွတ္ျပဳသျဖင့္ ေစတီႀကီးတည္ထားခဲ့ၿပီး ရွင္မဟိႏၵမေထရ္က ေဒ၀ါနံပိယတိႆမင္းႀကီးကုိ တရားေဒသနာေဟာကာ သာသနာစတင္ျဖန္႔ခ်ိခဲ့တဲ့ ေနရာဟာျဖင့္ရင္ ဤမဟိႏၱေလပါပဲ။ ႏွမေတာ္ သဃၤမိတၱက မူလ မဟာေဗာဓိပင္ႀကီးကေန ေဗာဓိပင္ကုိ သယ္ေဆာင္လာၿပီးေတာ့ ေဒ၀ါနံပိယတိႆမင္းႀကီးအား အပ္ႏွင္းတဲ့အခါမွာ ေဒ၀ါနံပိယတိႆမင္းႀကီးက ထုိဒကၡိဏသာခါ သဃၤမိတၱာေဗာဓိပင္ကုိ ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ေနရာမွာ စုိက္ပ်ိဳးခဲ့သျဖင့္ ဒကၡိဏသာခါ ေဗာဓိပင္ေတြ ထုိသံဃမိတၱာ ေဗာဓိပင္က အစျပဳၿပီးေတာ့ သီဟုိဠ္ကြ်န္း တကြ်န္းလံုး ျပန႔္ႏွံ႔ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၄၅၀) သို႔ ေရာက္တဲ့အခါမွာ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံသားရဟန္းေတာ္မ်ားက ဓမၼရကၡိတမေထရ္ႀကီး ေခါင္းေဆာင္၍ သံဃာေတာ္အပါး (၅၀၀) တုိ႔ ယခုျမင္ရတဲ့ အေလာကဆုိတဲ့ လုိဏ္ဂူႀကီးထဲမွာ စတုတၳသဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ ေပေပၚမွာ ေရးခဲ့ပါတယ္။ အေလာကလုိဏ္ဂူအတြင္းနံရံ ေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ားက သဂၤါယနာသမုိင္းကုိ ေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ႐ုပ္တု၊ ဆင္းတုမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ယခုလုိေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးတဲ့အခါ စြယ္ေတာ္ေလးဆူတုိ႔ မီးမေလာင္ဘဲ ေတေဇာဓါတ္ မေလာင္ဘဲ က်န္ရစ္ခဲ့ရာ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူသည္ ကာလိဂၤတုိင္းသုိ႔ၾကြ၊ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူသည္ ဂႏၶာရတုိင္းသုိ႔ၾကြ၊ ဂႏၶာရတိုင္းဆုိတာ ပါကစၥတန္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း၊ ကာလိဂၤတိုင္းဆုိတာ အိႏိၵယျပည္ အေရွ႕ဘက္ကမ္း႐ုိးတန္း၊ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူသည္ သိၾကားျပည္ တာ၀တိ ံသာနတ္ျပည္သုိ႔ ၾကြပါတယ္။ သိၾကားပင့္သြားပါတယ္။ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူကေတာ့ နဂါးျပည္သြားၿပီးေတာ့ ရာမရြာပူေဇာ္ခဲ့ပါတယ္။ ယခု သီဟုိဠ္ကြ်န္း ကႏၵီၿမိဳ႕မွာ ရွိေနတဲ့ စြယ္ေတာ္ဟာ ကလိဂၤတုိင္းကေနၿပီးေတာ့ ေျပာင္းေရြ႕ၾကြသြားတဲ့ စြယ္ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။
တတိယသဂၤယနာတင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းတရားသာသနာႏွစ္ (၂၃၆)ႏွစ္မွာ(၉)ဌာန သာသနာျပဳလႊတ္ခဲ့ရာတြင္ အေရွ႕ဘက္အာရွတစ္ခြင္လုိ႕ဆုိတဲ့ သု၀ဏၰဘုမိၼ The Gold Land ဆုိတဲ့ေရႊေျမသုိ႕လည္းပဲ သာသနာျပဳအဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕လႊတ္္ပါတယ္။ ေရႊေျမဆုိတဲ့ သု၀ဏၰဘုမိၼသုိ႕ၾကြခဲ့တဲ့ သာသနာျပဳအဖဲြ႕ရဲ႕ ဦးေဆာင္ပုဂိၢဳလ္ဟာျဖင့္ ေသာဏဥတၱရမေထရ္နဲ႕ သံဃာေတာ္မ်ားျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆုံးေသာဏဥတၱရမေထရ္ သာသနာျပဳစတင္ျပီးေတာ့ သေဘၤာဆုိက္ရာေဒသဟာ မြန္ျပည္နယ္ အေနာက္ဘက္ ကမ္းရုိးတန္း သထုံျမိဳ႕ကုိ စတင္၀င္ေရာက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ျမန္မာနုိင္ငံ သာသနာ အစ သထုံကလုိ႕ ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ။္
သာသနာႏွစ္(၂၃၆)မွာ ေသာဏဥတၱရမေထရ္တုိ႕ သထုံကုိၾကြ၀င္ျပီးေတာ့ ျဗဟၼဇာလ သုတၱန္တရားေဒသနာေတာ္ကုိ ေဟာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ေသာဏဥတၱရမေထရ္တုိ႕သီတင္းသုံးရာေနရာမွာ သီဟရာဇာမင္းက စႏၵကူး ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး ေဆာက္လုပ္ျပီးေတာ့ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္လုိ႕ သာသနာသမုိင္းမွာ မွတ္တမ္းထုိးပါတယ္။ ဗမာနုိင္ငံ သမုိင္းတခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဗမာနုိ္င္ငံသာသနာေရာက္တာ ေသာဏဥတၱရမေထရ္တုိ႕ သယ္ေဆာင္လာတဲ႕ႏွစ္ထက္ ပုိေစာတယ္ လုိ႕တခ်ိဳ႕ သမုိင္းမ်ားက ဆုိပါတယ္။
မဲထီးဆရာေတာ္ေရးတဲ့ သာသနာ့၀ံသဒီပနီက်မ္းမွာ ဂ၀မၼတိမေထရ္စတင္ၾကြသ ျဖင့္ အေသာကမင္းလက္ထက္ကတည္းကုိက သထုံကုိ သာသနာေရာက္တယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ အေသာကမင္းဆုိသည္မွာ အႏိၵယျပည္က အေသာကမင္းကုိ ဆုိလုိ သည္မဟုတ္ပါဘူး။ သထုံျမိဳ႕မွာ ဓမၼာေသာကမင္းရယ္လုိ႕ ရွိခဲ့ဖူး ပါတယ္။ အဲဒီ ဓမၼာ ေသာကမင္းလက္ထက္ သာသနာႏွစ္တစ္ရာမွာ ဂ၀မၼတိမေထရ္တုိ႕ ၾကြလာျဖင့္ သာသနာ ေရာက္ႏွင့္ေနျပီလုိ႕ ၀ံသဒီကပနီမွာ ဖတ္ရပါတယ္။
သုိ႕ေသာ္ ပါရာဇိကဏ္အဌကထာမွာေတာ့ သီရိဓမၼမင္းတရားပါတလိပုတ္ကေန ပုိ႕လႊတ္သျဖင့္ ေသာဏ ဥတၱရမေထရ္တုိ႕ ၾကြလာတဲ့ အခ်ိဳန္ၾကမွ သာသနာ ေရာက္တယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ ၂၃၆ က သထုံျပည္ၾကြတဲ့ သာသနာျပဳ အရွင္ျမတ္တုိ႕ရဲ႕ ရုပ္ထုမ်ားကုိ မႏၱေလးေတာင္ေတာ္မွာ အေျခခ် သာသနာျပဳတဲ့ ရေသ့ၾကီး ဦးခႏီၱက သံႏွင့္ ထုျပီးေတာ့ သထုံျမိဳ႕ေျမာက္ပုိင္း ရဟႏၱာကုန္းဆုိတဲ့ ေန ရာမွာ ထုလႊတ္ပူေဇာ္ ကုိးကြယ္ထားခဲ့ပါတယ္။ သု၀ဏၰဘုမိၼသထုံျပည္ကုိ ျမတ္စြာဘုရား ၾကြေတာ္မူျခင္း၊သာသနာျပဳ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ၾကြေတာ္္မူျခင္း္ အထိမ္းအမွတ္ ပန္းခ်ီကားမ်ား ဟာ ေရႊစာရံေစတီ ေတာ္ၾကီး အတြင္းမွာ အံ့ၾသဖြယ္ရာ ဖူးေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။သထုံ ကေနသာသနာဟာ အညာဆန္ေတာ့ သရေခတၱရာျမိဳ႕ေဟာင္းကုိ ေရာက္ပါတယ္။ သေရေခတၱရာျမိဳ႕ကုိ ၀င္ေရာက္တဲ့အခါ ဒြတၱေဘာင္မင္းၾကီးက သာသနာ ဆီးၾကိဳျပီး ေတာ့ သေရေခတၱရာျမိဳ႕ရဲ႕ ေထာင့္ေလးေထာင့္မွာ၀င္လွ်က္ ဆံခ်ီေစတီေတာ္ကုိ ႏီွးႏြယ္ ျပီးေတာ့ တည္ထားတဲ့ ေစတီေဟာင္းၾကီးမ်ားကုိ ယခုတုိင္ဖူးျမင္ နုိင္ၾကပါတယ္။ျပည္ျမိဳ႕ ဆုိတဲ့ သေရေခတၱရာမွာ ပ်ဴမင္းေတြ နန္းစံလုိ႕ ေနေနတုန္း သထုံသာသနာ သေရေခတၱ ရာပ်ဴျမိဳသုိ႕ ေရာက္ျပီးတဲ့အခါ ထုိပ်ဴကေနတဆင့္ အညာဆန္ျပန္ေတာ့ သေရေခတၱရာ မွ ပုဂံသုိ႕လုိ႕ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ပုဂံျမိဳ႕ကုိ သာသနာသယ္ေဆာင္သြားတဲ့ သာသနာျပဳ အာဇာနည္ပုဂိၢလ္ကေတာ့ သထုံျပည္က ရွင္အရဟံ မေထရ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာ္ရထာနဲ႕ က်န္စစ္သားတုိ႕လက္ ထက္ ရွင္အရဟံ သထုံသုိ႕ သာသနာျပဳၾကြ ၊ ရွင္အရဟံမေရာက္မီက မဟာယာန သာသနာ စတင္ေရာက္ေနခဲ႕ျပီး ၊မဟာယာနသာသနာလႊမ္းမုိးေနခဲ့ျပီးျဖစ္တဲ႕ ပုဂံမွာ ရွင္အရဟံႏွင့္ အေနာ္ရထာတုိ႕က မဟာယာနသာသနာကုိ သုတ္သင္ သန္႕ရွင္ျပီးေတာ့
စစ္မွန္တဲ႕ ေထရ၀ါဒ သာသနာကုိ ျဖန္႕ခ်ီခဲ႕ပါတယ္။ အရွင္အဟံမေထရ္ ပုံေတာ္ပဲျဖစ္ပါ တယ္။ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္းတစ္ေနရာ ပုဂံကသာသနာ အညာဆက္၍ ဆန္တက္အခါမွာ ပင္းယ ၊အင္း၀ ၊ အမရပူရ၊ စစ္ကုိင္း၊ ထုိမွတဆင့္ မႏၱေလးေရႊျမိဳ႕ေတာ္အထိေရာက္ပါ တယ္။ ပုဂံသာသနာျပဳ သာသနာ့ဒါယကာ အာနႏၵာ ေစတီေတာ္ၾကီးရဲ႕ ဒါယကာ ဖခ မည္းေတာ္ တည္သြားတဲ့ ေရႊစည္းခုံ ေစတီေတာ္ၾကီးပါ အျပီးသတ္ ဆက္တည္ခဲ႕တဲ့
ေရႊစည္းခုံဒါယကာ က်န္စစ္သား ရုပ္တုမ်ား၊သာသနာျပဳရွင္အဟံ ရုပ္တုမ်ားကုိ ဖူးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဂံျပည္မွာ ေထရ၀ါဒသာသနာ အလြန္ စည္ပင္ ျပန္႕ပြားတဲ႕အခါမွာ သာသနာနဲ႕ အတူတူစာေပလည္းျပန္႕ပြားခဲ့ပါတယ္။ ျမေစတီလုိ႕ေခၚတဲ့ ဒီရာဇကုမာရ ေစတီေတာ္ရဲ႕ အနီးမွာ ရာဇကုမာရေက်ာက္စာ(သုိ႕) ျမေစတီေက်ာက္စာလုိ႕ဆုိတဲ့ ေက်ာက္စာမ်ားကုိ ပါဠိဘာသာ၊ မြန္ဘာသာ၊ ုမန္မာဘာသာ၊ ပ်ဴဘာသာ ေလးဘာသာ တုိ႕ျဖင့္ေရးထုိးထားတဲ႕ေက်ာက္စာတုိက္ၾကီးမ်ားကုိလည္း အံ့ၾသစရာ ေတြ႕ျမင္ရပါျပီ။ သာသနာႏွင့္စာေပ စာေပႏွင့္သာသနာ ခြဲလုိ႕မရတဲ႕ အေနအထားကုိ ျပေနပါတယ္။ ဒီ ျမေစတီေက်ာက္စာဟာျဖင့္ ျမန္မာစာေပသမုိင္းရဲ႕ ထယ္၀ါခန္႕ျငား ၀င့္ၾကြားဘြယ္ရာ မွတ္တုိင္ၾကီးတစ္ခုပါပဲ။
ပင္းယၿမိဳ႕၊ အင္း၀ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၊ အင္း၀ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ကေန အမရပူရ စစ္ကုိင္း မႏၱေလးအထိ ဆန္တက္ခဲ့တဲ့ သာသနာဟာ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေရာက္တဲ့အခါက်ေတာ့ သာသနာႏွစ္ (၂၄၀၀) မွာ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ အေထာက္အပံ့နဲ႔ ဇာဂရမေထရ္ႀကီး အႀကီးအမွဴးျပဳၿပီးေတာ့ သံဃာေတာ္ (၂၄၀၀) ေက်ာ္တုိ႔ျဖင့္ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္အတြင္းမွာ ပဥၥမသဂၤါယနာကုိ တင္ခဲ့ပါတယ္။ ေခ်ာင္ေပါင္း (၉၀၀) ေက်ာ္ ရဟန္းသာမေဏ သူေတာ္ သီလရွင္ တစ္ေသာင္းေက်ာ္တို႔ျဖင့္ ပရိယတ္၊ ပရိပတ္ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ အားထုတ္လွ်က္ သာသနာစည္ကားလွ်က္ရွိတဲ့ စစ္ကုိင္းေတာင္ေတာ္ကုိလည္း ဧရာ၀တီ ျမစ္ကမ္းကေနၿပီးေတာ့ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီးေတာ့ ၾကည္ႏူးစြာ ဖူးျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအး မႏၱေလး ေရွးဆုိ႐ုိးစကားရွိသည့္အတုိင္း (၁၂၂၁) ခုႏွစ္မွ မင္းတုန္းမင္းတရား တည္ေထာင္ဖန္ဆင္းတဲ့ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၊ မႏၱေလးေတာင္ေတာ္ကေန လွမ္းၿပီးေတာ့ ၾကည့္လုိက္မယ္ဆိုရင္ မင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေပ်ာ္စံရာ၊ က်ံဳး၊ ၿမိဳ႕႐ိုး၊ ျပအုိး၊ ျပာသာဒ္တုိ႔ျဖင့္ စည္ပင္ေ၀ဆာလွ်က္ရွိတဲ့ မႏၱေလးရတနာပံု ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္ႀကီးပါပဲ။ သာသနာႏွစ္ (၂၄၁၅) ေက်ာ္တုိ႔ျဖင့္ တင္ခဲ့တဲ့ ပဥၥမသဂၤါယနာမွာ ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္ကေတာ့ (၆) ေပခန္႔ အျမင့္ရွိၿပီးေတာ့ (၃) ေပခန္႔ အနံရွိ၊ (၃) လက္မခြဲေလာက္ ထုရွိတဲ့ ေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း (၇၂၉) ခ်ပ္တုိ႔ေပၚမွာ ဓမၼ၊ အဘိဓမၼ၊ ၀ိနယဆိုတဲ့ သံုးပံုပိဋကတ္ တရားျမတ္ကို ေက်ာက္ထပ္အကၡရာတင္ၿပီးေတာ့ ေရးထြင္းခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ပထမသဂၤါယနာမွာ ႏႈတ္ေဆာင္၊ ဒုတိယသဂၤါယနာမွာလည္း ႏႈတ္ေဆာင္၊ တတိယသဂၤါယနာမွာလည္း ႏႈတ္ေဆာင္ သဂၤါယနာျပဳၿပီးေတာ့ စတုတၳသဂၤါယနာ သီဟုိဠ္ေရာက္ေတာ့မွ ေပေပၚမွာေရး၊ စတုတၳသဂၤါယနာနဲ႔ ပဥၥမသဂၤါယနာၾကားမွာ ႏွစ္ (၂၀၀၀) နီးပါး သဂၤါယနာမတင္ျဖစ္ဘဲ စြမ္းရည္ရွိတဲ့ ရဟန္းေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈျဖင့္ သာသနာတည္တဲ့လာခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ခုနက ေျပာျပခဲ့တဲ့အတုိင္း (၇၂၉) ခ်ပ္ရွိတဲ့ ေက်ာက္ခ်ပ္ေတြေပၚမွာ ေရးၿပီးေတာ့မွ ေက်ာက္ထက္အကၡရာ တင္ခဲ့တဲ့ ပဥၥမသဂၤါယနာဟာျဖင့္ရင္ ကမၻာမွာ အံခ်ီးဖြယ္ရာတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ထုိေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း (၇၂၉) ခ်ပ္တုိ႔ရဲ႕ တည္ရာ ေက်ာက္စာတုိက္ ေစတီကေလးမ်ားဟာျဖင့္ရင္ ဓမၼေစတီေတြအေနနဲ႔ မႏၱေလးေတာင္ေျခမွာ ယခုလုိတည္ရွိပါတယ္။ ဓမၼေစတီေက်ာက္စာတုိက္ေတြထဲက ေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း (၇၂၉) ခ်ပ္ကုိ ထုတ္ၿပီးေတာ့ စာအုပ္ခ်ဳပ္သလုိမ်ား ခ်ဳပ္ထားလုိက္မယ္ဆုိရင္ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး စာအုပ္ႀကီးတစ္အုပ္ျဖစ္လာမွာပါ။ ခု ျမင္ရတဲ့ အေဆာက္အဦးကေတာ့ မႏၱေလးေရႊနန္းေတာ္အတြင္းက ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ခဲ့ရာ ေျမနန္းျပာသာဒ္ႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၂၅၀၀) ျပည့္တဲ့အခါမွာ ဆ႒သဂၤါယနာကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံအစုိးရ ႐ံုးစုိက္ရာ ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပုိင္း ရန္ကုန္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ သီရိမဂၤလာကမၻေအးကုန္းေျမ သီရိမဂၤလာ ကမၻာေအးေစတီေတာ္အနီး မဟာပါသာဏလုိဏ္ဂူေတာ္ႀကီး အတြင္းမွာ ေထရ၀ါဒ (၅) ႏုိင္ငံက သံဃာေတာ္ေပါင္း (၂၅၀၀) ႏွင့္တကြ အျခားမဟာယာနတုိင္းျပည္က မဟာယာနရဟန္းေတာ္တုိ႔ပါ ပင့္ၿပီးေတာ့ ၾကည္ႏူးေစ၍ ဆ႒သဂၤါယနာကုိ တင္ခဲ့ပါတယ္။
ဆ႒သဂၤါယနာရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္ကေတာ့ ေထရ၀ါဒ သံဃာေတာ္မ်ားတင္ေနတဲ့ ဒီဆ႒သဂၤါယနာမွာ မဟာယာနတိုင္းႏုိင္ငံ အသီးသီးက သံဃာေတာ္မ်ားလည္း တက္ေရာက္ၿပီးေတာ့ ၾကည္ညိဳအားေပး ပူေဇာ္ခဲ့ၾကျခင္း တစ္ရပ္ပါပဲ။ ေထရ၀ါဒ မဟာယာန စတင္ညီညြတ္တဲ့ အဓိပၸါယ္ပါဘဲ၊ ေနာက္ ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္က ဆ႒သဂၤါယနာမူ ပိဋကတ္က်မ္းစာမ်ားကုိ မုိက္႐ုိဆလုိက္ဖလင္ေတြမွာ ႐ုိက္ႏွိပ္ၿပီးေတာ့မွ သိမ္းဆည္း စုေဆာင္းထားခဲ့ျခင္းဟာျဖင့္ရင္ ေခတ္မီထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္ပါပဲ။ အကယ္၍သာ သတၱမသဂၤါယနာတင္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာစီဒီေတြနဲ႔ သတၱမသဂၤါယနာကုိ တင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆ႒သဂၤါယနာတင္အထိမ္းအမွတ္နဲ႔ သီရိမဂၤလာကမၻာေအးေစတီေတာ္ကိုလည္းပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံအစုိးရက ယခုလုိၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ တည္ေဆာက္ၿပီးေတာ့ အထိမ္းအမွတ္ျပဳထားခဲ့ပါတယ္။
ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ေလးသေခ်ၤနဲ႔ ကမၻာတစ္သိန္း က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ေတာ္မူခဲ့ၿပီး မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃) ခုႏွစ္ B.C.588 မွာ ဗုဒၶအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ဗုဒၶအျဖစ္ (၄၅) ႏွစ္ေနေတာ္မူၿပီး (၃၅) ႏွစ္က ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျမတ္စြာဘုရားဟာ (၄၅) ႏွစ္ေနေတာ္မူၿပီးတဲ့အခါမွာ သက္ေတာ္ (၈၀)၊ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈) ကဆုန္လျပည့္ B.C.543 ခုႏွစ္မွာ နိဗၺာန္ေရႊဘံု ခုိလွံဳၿပီးေတာ့ ဘ၀ဇာတ္ခ်ဳပ္ၿငိမ္း ႐ုပ္သိမ္းေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
(၄၅) ႏွစ္တုိ႔ကာလပတ္လံုး ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တာဟာ ဓမၼ အဘိဓမၼႏွင့္ ၀ိနယတုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီး သံုးလအၾကာ ရာဇၿဂိဳဟ္မွာ ထုိဓမၼ အဘိဓမၼ ၀ိနယတို႔ကုိ ဘုရားရွင္ရဲ႕ တပည့္ႀကီး မဟာသာ၀က တစ္ဆူျဖစ္ေတာ္မူတဲ့ အရွင္မဟာကႆပ ဦးေဆာင္၍ သံဃာေတာ္ (၅၀၀) တုိ႔က ပထမသဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ အဇာတသတ္မင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ တစ္ရာၾကာတဲ့အခါ ၀ဇၨီႏုိင္ငံ ေ၀သာလီၿမိဳ႕မွာ ရွင္ယသမေထရ္ ေခါင္းေဆာင္ သံဃာေတာ္ (၇၀၀) တုိ႔က ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ခဲ့ပါတယ္။ ကာလာေသာကမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ (၂၃၆) ခုႏွစ္ေရာက္တဲ့အခါမွာ ပါတလိပုတ္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္ ဦးေဆာင္တဲ့ သံဃာေတာ္ (၁၀၀) တုိ႔က တတိယသဂၤါယနာတင္ခဲ့ပါတယ္။ ဓမၼာေသာကမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟတာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးတဲ့ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၄၅၀) ၾကာတဲ့အခါ သီဟုိဠ္ကြ်န္း သီရိလကၤာေျမာက္ပုိင္း အေလာကလုိဏ္ဂူအတြင္းမွာ ဓမၼရိကၡိတမေထရ္ႀကီး ဦးေဆာင္၍ သံဃာေတာ္ အပါး (၅၀၀) တုိ႔ျဖင့္ စတုတၱသဂၤါယနာကုိ ေပထက္အကၡရာတင္ၿပီးေတာ့ ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ ၀ဋၬာဂါမဏိမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟတာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၂၄၀၀) ေက်ာ္ေက်ာ္မွာေတာ့ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္အတြင္းမွာ ဇာဂရမေထရ္ႀကီး ဦးေဆာင္၍ သံဃာေတာ္ (၂၄၀၀) ေက်ာ္တုိ႔ျဖင့္ ပဥၥမသဂၤါယနာကုိ ေက်ာက္ထက္အကၡရာတင္ၿပီးေတာ့ သာသနာေတာ္ကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ (၂၅၀၀) ျပည့္တဲ့အခါမွာ ရန္ကုန္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မဟာပါသာဏ ေက်ာက္လိုဏ္ဂူေတာ္ႀကီးအတြင္းမွာ ေညာင္ရမ္းဆရာေတာ္ႀကီး ႀကီးမွဴးေတာ္မူၿပီးေတာ့ သဃာေတာ္ေပါင္း (၂၅၀၀) တုိ႔ျဖင့္ ဆ႒သဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ သာသနာေတာ္ကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီ ဆ႒သဂၤါယနာမွာ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု ဦးေဆာင္ေသာ ဖဆပလ အစုိးရက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ (၂၅၀၀) ခရီးမွာ မေထရ္ႀကီးတုိ႔ အဆက္ဆက္ အရွင္မဟာကႆပ ဆင္းသက္တဲ့ မေထရ္အဆက္ဆက္တုိ႔က ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ ဓမၼ၊ အဘိဓမၼ၊ ၀ိနယဆုိတဲ့ ဒီပိဋကတ္သံုးပံုကုိ ေျပာင္းလဲျခင္း လံုး၀ မျပဳပဲ၊ ျပင္ဆင္ျခင္း လံုး၀ ျပဳေတာ္မမူၾကပဲ၊ ႏႈတ္ပယ္ျခင္းလည္း လ့ုံး၀ မျပဳၾကပဲ၊ အသစ္ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေရးထည့္ျခင္းလည္း လံုး၀ မျပဳၾကပဲ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာေတာ္မူသည့္အတုိင္း မူရင္းအတုိင္းသာလွ်င္ သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ထုိမေထရ္တို႔ အဆက္ဆက္တုိ႔ရဲ႕ မူရင္း၀ါဒကုိ ေထရ၀ါဒ သာသနာလုိ႔ ေခၚပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၁၀၀) မွာ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ၿပီး ေထရ၀ါဒမွ ဖယ္ထုတ္ျခင္းခံခဲ့ရတဲ့ မဟာသံဃိကဂိုဏ္းကေန စတင္ေပါက္ဖြားကာ မဟာယာန ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေျမာက္ပုိင္းသာသနာကေတာ့ ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ေရးထည့္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ ပယ္ႏႈတ္ျခင္း၊ အသစ္ေရးထည့္ျခင္းတုိ႔ကုိ အႀကိမ္ႀကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့သည္ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ထုိမဟာယာနသာသနာကေတာ့ မူရင္းသာသနာ မဟုတ္ေတာ့ပဲနဲ႔ ေျပာင္းလဲျပင္ဆင္ခဲ့တဲ့ သာသနာလုိ႔ ဆုိရမယ့္ သာသနာတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဤသုိ႔လွ်င္ ေထရ၀ါဒသာသနာႏွင့္ မဟာယာနသာသနာႏွစ္ရပ္ ျခားနားခ်က္ကုိ သူေတာ္ေကာင္းအေပါင္းတို႔ သိၾကၿပီးလွ်င္ ေထရ၀ါဒသာသနာကုိ မူရင္းက်က် သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ဘုရားရွင္အလုိေတာ္က် မေထရ္ႀကီး အဆက္ဆက္တို႔ရဲ႕ အလုိေတာ္က် ဆက္လက္၍ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ သြားၾကပါမည့္အေၾကာင္း ဤအစီအစဥ္ကေန တုိက္တြန္းလုိက္ရပါသတည္း။
ဘာသေယ ေဇာတေယ ဓမၼံ၊ ပဂၢေဏွ ဣသိနံ ဓဇံ။
သုဘာသိတဒၶဇာ ဣသေယာ၊ ဓေမၼာဟိ ဣသိနံ ဓေဇာ။
ဓမၼံ-ဓမၼကုိ၊ ဘာသေယ- ေဟာေျပာေတာ္မူၾကကုန္ရာ၏။ ဓမၼ-ဓမၼကုိ၊ ေဇာတေယ-ထြန္းေတာက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေတာ္မူၾကကုန္ရာ၏။ ဣသိနံ-ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား၏၊ ဓဇံ- ေအာင္လံကုိ၊ ပဂၢေဏွ- စုိက္ထူေတာ္မူၾကကန္ရာ၏။ ဓေမၼာ- ဓမၼသည္၊ ဣသိနံ- ရဟန္းေတာ္၏၊ ဓေဇာ- ေအာင္လံတံခြန္ ျဖစ္ပါေပ၏။ ဣသေယာ- ရဟန္းေတာ္ သံဃာေတာ္အေပါင္းသည္၊ သုဘာသိတဒၶဇာ- ဓမၼကုိ ေကာင္းစြာ ေဟာျခင္းျဖင့္ ေအာင္လံတလူလူ လႊင့္ထူေတာ္မူခဲ့ၾကေလကုန္သတည္း။
 
အဓိပတိဆရာေတာ္
သီတဂူဗုဒၶတကၠသိုလ္
သီတဂူ စန္းလပမာ ခ်မ္းျမသာယာ ရွိၾကပါေစ။