ပူေနးေတာရ ပူေနးႏြယ္ဝယ္ သံဃာစဥ္စာရင္း

ကၽြႏုပ္သည္ စာေမးပြဲမ်ားၿပီး၊ ေက်ာင္းႀကီးက ပိတ္ထားေလေသာေၾကာင့္၊ ေတာကစားမသြားရေသာ မုတ္ဆိုးေက်ာ္ တြတ္ပီကဲ့သို႔ ေယာင္ခ်ာခ်ာ ျဖစ္ေနေတာ့သည္တမံု။

ဟိုစာအုပ္လွန္ ဒီစာအုပ္ ဟိုေရႊ႕၊ ေနမထိ ထိုင္မသာျဖစ္ေနစဥ္၊ တစ္ခုေသာ က်ဳႏ္ုပ္မွတ္စုစာအုပ္၏ တစ္ခုေသာ စာမ်က္နာဝယ္၊ ဘႀကီးဘုန္းဘုန္းမွ (ဦးဇဝန) ေျပာျပေသာ ပူေနးေတာရ ပူေနးႏြယ္ဝင္ ေထရ္အရွင္တို႔၏ စာရင္းအား အမွတ္မထင္ ေတြရွိေလေတာ့သည္။

ေနာင္လာေနာက္သားကၽြႏ္ုပ္၏ သားသမီး မ်ိဳးဆက္သစ္မ်ား သိေစရန္ သမိုင္းကို ေျပာျပရေပေတာမည္။ ထိုသို႔ ေျပာၾကားရတြင္ ပူေနးေတာရအေၾကာင္းကို ေရွးဦးစြာ အနည္းငယ္မွ် တင္ျပရပါမူ ေကာင္းေလစြ။
ပူေနးေတာရကို (၁၉၄၈) ခုႏွစ္က စတင္တည္ေထာင္းပါသည္။ တည္ေထာင္ခါစကေတာ့ ပုဏၰေတာရ နာမည္ရပါသည္။ ေျမအက်ယ္အဝန္းကေတာ့ ဧက (၄၀၀) ေက်ာ္က်ယ္ဝန္းေပသည္။ ဌာနေပါင္း (၄၀) ေက်ာ္ႏွင့္ ဖြဲ႔စည္းထားပါတယ္။ အေရွတိုင္းရဲ႕ ေအာက္စဖိုဒ္ဆိုျပီး လူသိမ်ားပါသည္။ (ကိုယ့္ေတာရမို႔ ကိုယ္ၾကြားသည္)။
ပထမဆံုးေသာ vice chancellor of the University ကေတာ့
Dr. M. R. Jayaka ျဖစ္တယ္လို႔ မွတ္သားရပါတယ္။ ယခုလက္ရွိ vice chancellor of the University ကေတာ့ ဗုဒၶဘာသာတစ္ေယာက္ျဖစ္ပါတယ္။ နာမည္ မမွတ္မိေတာ့ဘူး။
အေသးစိတ္သိလိုက ေအာက္ပါလင့္တြင္ဖတ္ႏိုင္ပါသည္။ http://www.unipune.ac.in/university_files/university_history.htm

ဒီပူေနးေတာရ၌ သီတင္းသံုး သာသနာျပဳ ေဒါက္တာဘြဲ႕ ယူသြားၾကေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ (ဟိုယခင္ ဗာမား) ဆရာေတာ္မ်ားကေတာ့။
၁။ ဦးေဃာသိတ -(မြန္) ဂ်ာမနီတကၠသိုလ္တစ္ခုဝယ္ စာျပ သာသနာျပဳလ်က္ရွိ။
၂။ ဦးေကဝလ (သီတဂူ) မံုရြာေတာရ၌ သာသာနာျပဳလ်က္ရွိ။
၃။ ဦးကိတၱိဗလ (သီတဂူ) စစ္ကိုင္းသီတဂူကမၻာ႔ဗုဒၶတကၠသို္လ္ လက္ေထာက္ေမာ္ကြန္းထိန္း။
၄။ ဦးမာလာသိရီ (မြန္)
၅။ ဦးကိတၱိသာရ (မံုရြာ)
၆။ ဦးအိႏၵာစာရ (ေကာလင္း) ရန္ကုန္ မဂၤလာဒံုတြင္သီတင္းသံုးလ်က္ရွိ
၇။ ဥတၱမသိရီ (စစ္ကိုင္း ေက်ာက္ဆည္ရြာ)
၈။ ဦးဝိလာသ (ဧရာဝတီ)
၉။ ဦးပညာသီဟ (သီတဂူ) ရန္ကုန္ သီတဂူကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ ပညာေရးတာဝန္ခံ။
၁၀။ ဦးဝိစိတၱ (ရခိုင္၊ ရမ္းျဗဲ)
၁၁။ ဦးကုမာရ (မေကြး)
၁၂။ ဦကဝိဓဇ (သီတဂူ) စစ္ကိုင္း သီတဂူ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ ကထိက။
၁၃။ ဦးစႏၵနသာရ (မတၱရာ)
၁၄။ ဦးသုစရိတ (သီတဂူ) စစ္ကိုင္း သီတဂူ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ ကထိက။
၁၅။ ဦးသုႏၵရ (သီတဂူ) ရန္ကုန္ သီတဂူကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတာဝန္ခံ။
၁၆။ ဦးကုေဝရ (လွိဳင္ဘြဲ.၊ ကရင္ျပည္)
၁၇။ ဦးအိႏၵာစရိယ (သီတဂူ) စစ္ကိုင္း သီတဂူ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ ကထိက။
၁၈။ ဦးေရဝတ (ေရစၾကိဳ႕)
၁၉။ ဦးပေညာဘာသ (သီတဂူ) မႏၱေလး သီတဂူ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး တာဝန္ခံ။
၂၀။ ဥိးပညာေသ႒ာလကၤရ (သီတဂူ) စစ္ကိုင္း သီတဂူ ကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသိုလ္ ကထိက။
၂၁။ ဦးဝိရိယာနႏၵာ၊ သန္လွ်င္ ေက်ာက္တန္း
====================
လက္ရွိ ဗိုင္ဗာ ထိုင္္ရန္ ေစာင့္ေနၾကေသာ မေထရ္မ်ားမွာ
၂၁။ ဦးဇဝန (ကူမဲ)
၂၂။ ဦးသုဇန (ကရင္)
၂၃။ ဦးသိရိႏၵ (ဝက္လက္) တို႔ျဖစ္ပါသည္။

ယခုလက္ရွိစရင္းသည္ ပူေနးေတာရမွ ေဒါက္တာဘြဲ႕ယူၿပီး ယူၾကမည္ သံဃာစရင္းသာျဖစ္ပါသည္။ (က်န္ရွိေကာင္း က်န္ရွိႏိုင္ပါသည္)
အမ္ေအေအာင္ျပီး အျခား (ဘံုေဘ၊ ေဒလီ) ၿမိဳ႕မ်ားသို႔ ေပ်ာင္းေရႊ သီတင္းသံုးသြားၾကေသာ သံဃာမ်ား၊ အမ္ဖီး လုပ္ေနဆဲ သံဃာမ်ား၊ အမ္ေအ တက္ေနဆဲ့ သံဃာမ်ား လည္း မ်ားစြာ ရွိပါသည္။
ေက်ာင္းသားေဟာင္းမ်ားမွ လည္းေကာင္း၊ ေမြးေန႔ ေမြးရက္တို႔၌ ဆြမ္းကပ္လို႔ေသာ ဒကာဒကာမမ်ားအေနျဖင့္လည္းေကာင္း အာရုဏ္ဆြမ္း ေနဆြမ္း ႏွစ္သက္ရာ ကပ္လွဴႏိုင္ပါသည္။

ကိုရင္အာယုကဲ့သို႔ စပ္စုတာ ဝါသနာပါေသာ ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားအတြက္ မွတ္တမ္းတင္လိုက္ရေပသည္။

ကိုရင္အာယု (သီတဂူ)
ပူေနးေတာရ

စိတ္ၾကည္လင္မွ ေတာင္းဆုျပည့္ပါသည္။ (ျဖစ္ရပ္မွန္ကို တင္ျပသည္)

(((အတိတ္၏ ေျခရာမ်ား)))
ကဆုန္လျပည့္ ဗုဒၶေန႔ ေရာက္ေတာ့ ေရႊတိဂံုဘုရားႀကီးကို သတိရမိသည္။ ကိုရင္ဘဝ ငယ္စဥ္က အတိတ္ရဲ. အရိပ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဗဟန္းအေရွ႕မုခ္မွာ ရွိခဲ့သည္။ ဥပုသ္ေန႔ ေက်ာင္းပိတ္ေတာ့ ေရႊတိဂံုဘုရားဖူးၿပီး၊ ဗဟန္းေစ်းကို တစ္ပါတ္ေလာက္ ပတ္လိုက္္ရမွ အိပ္ေပ်ာ္သေယာင္ရွိခဲ့သည္။ ေရႊတိဂံု အေရွ႕မုခ္ ဆိုသည္မွာ အံ့ဖြယ္တစ္ခုပင္ျဖစ္သည္၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ တိုင္းရင္းသားေပါင္းစံုကို ေတြ႕ျမင္ႏိုင္သည္။ အထူးသျဖင့္ မြန္၊ ရခိုင္၊ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားကို ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္းေတြ႕ႏိုင္သည္။ အာဇာနည္လမ္းတြင္ ရခိုင္ဓမၼာရံုရွိေသာေၾကာင့္ ရခိုင္တိုင္ရင္းသားတို႔၏ ရိုးရာ ေတးဂီတ သင္ၾကား ေလ့က်င့္တီခတ္သံတို႔ကို လမ္းေလ်ာက္ရင္ၾကားႏိုင္သည္။ ဗဟန္းသံုးလမ္းဘက္ လမ္းေလ်က္ၾကည့္ပါက ရွမ္း၊ ပအိုဝ္ တိုင္းရင္သားတို႕ကိုေတြ႕ႏိုင္သည္။ ရွမ္းေခါက္ဆြဲဆိုင္မ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိသည္။ ျခေသၤ့ၾကီး ႏွစ္ေကာင္းအနီးတြင္ လက္ဘက္ေျခာက္ေရာင္းေနေသာ ေရာင္စံုဝတ္ရံုႀကီးမ်ားႏွင့္ ပေလာင္အမ်ိဳးသမီးႀကီးမ်ားကို ေတြရျပန္သည္။ မြန္တိုင္းရင္းသားတို႔ကိုမႈ ေရတာရွည္လမ္းသစ္တစ္ေလ်ာက္တြင္ မြန္တို႔ဌာေန ရာမညတိုင္ ဟုပင္ ထင္မွတ္မွားႏိုင္ေပသည္။ ဒီလို႔ႏွင့္ ဗဟန္းမွာ ဆယ္ႏွစ္ဟူေသာ အတိတ္တို႔သည္ ဘယ္မွာ ေမ့ေပ်ာက္ႏိုင္ေတာ့အံ့နည္း။ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ ဆိုလ်င္ ဘုရားရင္ျပင္ေတာ္ အျပည့္ သူေတာ္ေကာင္းမ်ား ေညာင္ေရေလာင္းၾကေတာ့မည္။ မြန္ ရခိုင္ ကရင္တိုင္းရင္းသားတို႔ ဝတ္စံုျပည္ ေညာင္းရည္ေလာင္းၾကမည္။ အိုးစည္ ဗံုေမာင္း ခ်ိန္႔ခ်ိန္႔ေညာင္းေတာ့မည္။ သည္သို႔ သည္ႏွယ္ အတိတ္ပံုရိပ္တို႔အား ေဝးတေျမကေန တူးဆြရင္×××××××
မႏွစ္က ဒီလို႔အခ်ိန္္ ဒီေန႔မွာ ဘာေတြမ်ား လုပ္ေနမိပါလိမ္႔။ မိမိအေၾကာင္း မိမိျပန္ေတြးမိေတာ့သည္။
===========================
((((စိတ္၏သေဘာ))))
မႏၱေလးေတာင္ေျခ သီတဂူဗုဒၶတကၠသိုလ္ႀကီး၏ ပညာသင္ႏွစ္ တာဝန္ေတြၿပီးဆံုး၊တကၠသိုလ္ႀကီး ေခတၱအနားယူခ်ိန္ (အနားယူခ်ိန္ဆိုေသာ္လည္း ဦးတိေလာက MA ကေတာ့ အနားမယူ အဂၤလိပ္စာသင္တန္းေတြဖြင့္ေနဆဲ) ေျမြရပ္ဌာေန ဇာတိရြာေလးသို႔ ျပန္ေရာက္ခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕သူငယ္ခ်င္းမ်ား သီဟိုရ္သို႔၊ တစ္ခ်ိဳ႕က အိႏၵိယသို႔၊ MA ဘြဲ႕အတြက္ပညာသင္သြားၾကသည္။
သူမ်ားေတြ သြားေတာ့ သြားျခင္သည္၊ ႏိုင္ငံျခားပညာသင္ပိုးသည္ သီတဂူ မေရာက္ခင္ ဓမၼာစရိယ ေအာင္ကတည္းက ရွိခဲ့သည္။ အားမတန္ မာန္ေလွ်ာခဲ့ျခင္းသာျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ တစ္ေန႔ေန႔ ျဖစ္ရမည္ဟု စိတ္အစဥ္ဝယ္ အျမဲပြားမ်ားခဲ့ဘူးသည္။ သူမ်ား MA ဆိုလွ်င္ ကိုလည္း MA လိုက္ျခင္သည္။ ခင္ဗ်ားႀကီးတို႔က ႏိုင္ငံျခား MA ဆိုေတာ့၊ က်ဳပ္ကလည္း သီတဂူ BA ဗ်၊ ခပ္တည္တည္ေနခဲ့သည္။ (ဒါကိုပင္ အဘိဓမၼာသေဘာအရ မာန ဟုဆိုပါသည္၊ တရားထူးမရႏိုင္ပါ)။
ရိုးရိုးသားသားေျပာရပါမူ ႏိုင္ငံျခားသြားဘို႔ရန္ ပိုက္ဆံမရွိေသာေၾကာင့္ မသြားႏိုင္ျခင္း၊ ႏိုင္ငံျခားသို႔ ပညာသင္သြားလိုသည္ ပိုက္ဆံေပးပါဟု ရဟန္းဒကာ ရဟန္းအမတို႔အား မေျပာရဲေသာ၊ မျပတ္သားေသာစိတ္ ကၽြႏု္ပ္၏ သႏၱာန္ဝယ္ တည္ရွိျခင္း၊ ႏိုင္ငံျခားမွ MA ယူခါ ျပန္လာေသာ သူငယ္ခ်င္းမ်ားကို မနာလို႔ ဝန္တို႔ျဖစ္ျခင္းတို႔သာျဖစ္သည္။ က်ဳပ္၏ အသံုးမက်ေသာ စိတ္ဓါတ္တို႔အား ေျပာျပမိေလၿပီးေကာ။ သည္လို႔ႏွင့္ ေႏြရာသီ ရြာျပန္ေရာက္ခဲ့သည္ ဆိုပါစို႔။
============================
((((ေတာင္းဆုေခြ်ခဲ့ျပီး))))
ကၽြႏု္ပ္၏ ရြာေလးသည္။ စစ္ကိုင္းတိုင္း အထက္ပိုင္း ခ်င္တြင္းျမစ္ အေရွဘက္ကမ္း ခုႏွစ္မိုင္အကြာ ဆီးျဖဴေတာင္တန္းႀကီးမ်ား၏ အၾကားဝယ္တည္ရွိပါသည္၊ ကြ်န္္း ကညင္ အင္ စေသာ သစ္ၾကီး ဝါးၾကီးတို႔ ေပါမ်ား၏၊ သို႔ေသာ္ ပိုက္ဆံရွားပါသည္။ လယ္လုပ္ ထင္းခုတ္ ျပီး အပူပင္ကင္းစြာ ေနထိုင္ၾကသည္။ ရြာမွ ငယ္ဆရာက ေက်ာင္းေဆာင္မ်ား ျပဳျပင္ေဆာက္လုပ္ေနသျဖင့္ ဘုရားေစတီဘက္ကို အလွည့္မေပးႏိုင္ျဖစ္ေနသည္။ ေစတီႀကီးမွာ (ကၽြႏု္ပ္ရြာမွ အၾကီးဆံုးႏွင့္ တစ္ဆူတည္ေသာ ေစတီ) ထံုးသကၤန္တို႔မရွိ မြဲေျခာက္ေျခာက္ျဖစ္ေနေတာ့သည္။ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ကို အျမဲဖူးခဲ့သူ ကၽြႏ္ုပ္အဖို႔ အဘယ္မွာ စိတ္ခ်မ္းေျမ႕ႏိုင္ပါမည္နည္း။ ဆရာေတာ္ အလွည့္မေပးႏိုင္သည္ကို၊ အခြင့္ေကာင္းယူကာ ေစတီေတာ္ကို ထံုးသကၤန္ကပ္လွဴလိုပါသည္ဟု၊ ဆရာေတာ္အားေလ်ာက္ၾကားျပီးသကာလ၊ ေဂါပက အဖြဲ႔သို႔ အလွဴေငြ တစ္သိန္း (မန္းသီတဂူ တာဝန္ထမ္းေဆာင္စဥ္ ဆြမ္းစားကြမ္းစားမ်ားမွ စုထားေသာဝတၳဳတို႔ျဖစ္ပါသည္၊ တစ္ႏွစ္လံုးစု သံုးသိန္းမျပည့္ခဲ့ပါ) လွဴဒါန္းျပီး၊ မနက္ဖန္ ထံုးသကၤန္ကပ္ေပးပါဟု ေတာင္းဆိုရပါသည္။ ရြာမွ ညီငယ္ ညီမငယ္မ်ားက ဝိုင္းဝန္းၿပီး သန္႔ရွင္းေရးလုပ္၊ ထံုးသကၤန္ကပ္လွဴျပီးေသာအခါ၊ ပံုမွာ ဖူးျမင္ရသည့္အတိုင္း အလြန္သပၸါယ္လွေတာ့သည္။ ညီငယ္ ေမာင္ဝင္းထြန္းမွ (ဦးဇင္း လၿပည့္ေနမွာ ဘိုးအိုး ဖြားအိုးေတြကို ထမင္းေၾကြးမည္ တပည့္ေတာ္တို႔ ေမာင္ႏွမေတြ လွဴမယ္၊ ဦးဇင္းက ဘုရားကို ထံုးသကၤန္ကပ္တာဆိုေတာ့ တပည့္ေတာ္တို႔က ဆြမ္းလွဴမာေပါ့၊ ၿပီးေတာ့ အေဖ အေမတို႔ကို အမွ်အတန္းေပးေဝၾကရေအာင္) ဟု ေျပာဆိုေလသည္။ ဘိုးအို ဖြားအို တို႔အား ေၾကြးေမြးျခင္း၊ အမွ်အတန္းေဝျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ျပီးေသာ ကဆုန္္လျပည့္ေန႔ မနက္ ကိုးနာရီခန္႔အခ်ိန္ ေစတီရင္ျပင္ဝယ္ ပ႒ာန္းပစၥယနိေဒၵသကို လမ္းေလ်ာက္ရင္ ရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္ေနမိသည္။ ထိုစဥ္အခိုက္ ကၽြႏ္ုပ္၏ စိတ္အစဥ္သည္လည္း အလြန္ၾကည္လင္ခဲ့သည္ဟု ဆိုျခင္းပါသည္။ ဆုေတာင္းခဲ့မိသည္ """"""အရွင္ဘုရား ျဖစ္ေလရာရာ သံသရာမွာ တပည့္ေတာ္ျဖစ္ျခင္ေသာ၊ ျဖစ္လိုေသာ၊ ဘဝတုိးတက္ေရး အတြက္ ေကာင္းျမတ္ေသာ ဆႏၵေတြ ျပည့္ဝရပါလို၏ဘုရား၊ ဘုရားတပည့္ေတာ္ ဆႏၵေတြ မျပည့္ဝခဲ့လွ်င္ေသာ္မွ၊ ဘုရားတပည့္ေတာ္၏ ညီအကို ေမာင္ႏွမမ်ား စိတ္ခ်မ္းသာစြာ ဆႏၵျပည့္ႏိုင္ပါေစဘုရား""""" အဘယ္ေၾကာင့္ ဤသို႔ ဆႏၵျပဳရသနည္းဟူမူ၊ ကၽြႏ္ုပ္၏ ညီငယ္သည္ (အမအပ်ိဳးႀကီးႏွင့္ ညီမငယ္ကို ငဲ့ကာ အိမ္ေထာင္မျပဳဘဲ လူပ်ိဳႀကီးလုပ္ေနသူ ၊ အေဖ အေမတို႔ မရွိၾကေတာ့ပါ) ကၽြႏ္ုပ္အား ႏိုင္ငံျခား ပညာသင္စရိတ္ကို ေထာက္ပံ့လွဴဒါန္းလိုသူျဖစ္သည္၊ သို႔ေသာ္ သူပိုင္ဆိုင္ေသာ မိဘလက္ရင္း လယ္ယာ ဆယ္တစ္ ဧက ေက်ာ္ႏွင့္ ႏြားေျခာက္ေကာင္းအား ေရာင္းခ်ေသာ္မွ ေဒသေပါက္ေစ်းအရ သိန္း (၃၀) မျပည့္ႏိုင္ေပ။ အဘယ္သို႔လွ်င္ ကၽြႏ္ုပ္ညီေလး၏ ဆႏၵျပည့္ဝႏုိင္ပါအံ့နည္း။
====================
(((ေတာင္းဆုတစ္ခု ျပည့္ခဲ့ၿပီ)))

မိုးဦးေပါက္လို႔ သလႅာဝတီ ခ်င္းတြင္ျမစ္ႀကီးလည္း ျပန္လည္ႏိုးထလာျပန္သည္၊ ကၽြႏ္ုပ္လည္း တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရန္ မန္းသီတူဂူသို႔ ျပန္လည္ခ်ီတက္ခဲ့ရျပန္ေခ်ျပီး။ ေက်ာင္းသားသစ္မ်ား လကၡံျခင္းအလုပ္ကို မႏၱေလးသီတဂူ လက္ေထာက္တာဝန္ခံဆရာေတာ္ ဦးကာရုည MA (အာလံုးအတြက္ အႏွစ္နာခံသူ) မွ တာဝန္ယူ လုပ္ကိုင္းေနသျဖင့္ ေထြေထြထူးထူး လုပ္စရာမရွိ၊ ေတာင္ေပၚလမ္းေလ်ာက္လိုက္၊ အင္တာနက္သံုးလိုက္ျဖင့္သာ အခ်ိန္ကုန္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ဝါမဆိုခင္၊ တာဝန္ေတြ မလာခင္၊ ဦးပဇၥ်ာယ္ ဆရာေတာ္ျဖစ္ေသာ ေယာဆရာေတာ္ႀကီးကို ဖူးျမင္ရန္ႏွင့္ ရဟန္းဒကာ၊ ရဟန္းအမမ်ားအားေတြ႔ဆံုရန္ ရန္ကုန္္သို႔ ဆင္းခဲ့သည္။ ရန္ကုန္ေရာက္ျပီး သံုးရက္ေျမာက္ေန႔ ဘယ္ေတာ့မွ ဖူူးျမင္လို႔ မဝေသာ ေရႊတိဂံု ေစတိီေတာ္ၾကီးကို ပ႒ာန္ရြတ္ဖတ္ ပူေဇာ္ၿပီး၊ အာဇာနည္လမ္း ေသြးေဆးကန္းလမ္းၾကားမွ တဆင့္ ေရတာရွည္ လမ္းသစ္သို႔ အေရာက္တြင္ ဖံုးျမည္လာသည္၊ မန္းတေလးသီတဂူ တာဝန္ခံဆရာေတာ္၏ ဖံုး "(ဟလို-- ဦးအာယုလား -- တပည့္ေတာ္ယခု ပညာေရးအစီအေဝးပြဲရွိလို႔ စစ္ကိုင္း သီတဂူေရာက္ေနတယ္၊ အဲဒါ သီတဂူဆရာေတာ္ႀကီးက ဦးသုစိတၱ (ရန္ကုန္သီတဂူ) ႏွင့္ တပည့္ေတာ္ကို အိႏၵိယပညာေတာ္သင္ စေကာလားရွစ္ေပးတယ္၊ တပည့္္ေတာ္ေတာ့ မသြားလိုဘူး၊ အရွင္ဘုရားသြားမလား၊ သြားမယ္ဆို စရင္ထည့္လိုက္ေတာ့မယ္)" ဟု မိန္႔ေလသည္။ အံအားသင့္စြာျဖင့္ ("မွန္ပါ့") ဟု တစ္လံုးတည္သာ ေျပာလိုက္မိသည္။ စေကာလာရွစ္ ဆိုပါလား----- ကၽြႏု္သည္ သီတဂူဆရာေတာ္ႀကီးအနားသို႔ မေပါက္ မေရာက္ အညၾတရ တစ္ေယာက္သာျဖစ္ခဲ့သည္။ အထူးအဆန္းေတာ့ မဟုတ္ပါေပ၊ လမင္းႀကီး၏ ေဘးဝယ္ PhD, MA ဂုဏ္တို႔ျဖင့္ ေတာက္ပေသာ ၾကယ္မ်ားစြာ အျမဲဝိုင္းရံေနခဲ့သည္။ မေတာက္ပခဲ့ေပမဲ့ က်ရာတာဝန္ကိုေတာ့ ေက်ပြန္္စြာျဖင့္ ပိုးစုန္းၾကဴးအလား ကိုယ္ပိုင္ အလင္းႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္းအားႏွင့္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါသည္။ သီတဂူသို႔ လာကတည္းက ဆရာေတာ္ႀကီး၏ သာသနာ့အက်ိဳးျပဳ၊ ႏိုင္ငံႏွင့္ လူမ်ိဳးအက်ိဳးျပဳ လုပ္ငန္းမ်ားဝယ္ က်ရာတာဝန္မွ အုတ္တစ္ခ်ပ္ သဲတစ္ပြင့္ အျဖစ္ မိမိကိုယ့္မိမိ ခံယူခဲ့သည္။ မိမိကိုယ္တိုင္းလည္း လမင္းႀကီးအနားက နာမည္မရွိတဲ့ ၾကယ္တစ္လံုးအျဖစ္ကို ဂုဏ္ယူခဲ့သည္။
ယခုအခါဝယ္ ဘဝဘဝက ျပဳခဲ့ေသာ ေကာင္းမူတို႔၏ အက်ိဳးကို ခံစားေနပါျပီး၊ အထူးသျဖင့္ ယမန္ႏွစ္က ရြာဦးေစတီကို ထံုးသကၤန္း ကပ္လွဴခဲ့ေသာ ေစတနာ၏ အေထာက္အပံ့ေၾကာင့္ သီတဂူ အဓိပတိ ဆရာေတာ္ႀကီး၏ ပညာေရးအထူးစီမံကိန္းဝယ္ သီတဂူသံဃာ့ ဝန္ေဆာင္ဆရာေတာ္မ်ားႏွင့္ သီတဂူပညာေရးတာဝန္ခံဆရာေတာ္မ်ားမွ ေပးအပ္ေသာ စေကာလာရွစ္ကို ရရွိျပီး၊ ဓမၼာစရိယၿပီးကတည္းက ရည္မွန္းခဲ့ဘူးေသာ၊ အေျခအေန အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ မေရာက္ခဲ့ရေသာ၊ ႏိုင္ငံျခားပညာသင္ ကိစၥႀကီးကို အေကာင္းအထည္ ေဖၚႏိုင္ပါၿပီး။
ကၽြႏ္ုပ္၏ ညီေလးသည္လည္း သူ၏အစ္ကိုတစ္ေယာက္ ႏိိုင္ငံျခားမွ MA ဘြဲ႕ႀကီးျဖင့္ ျပန္လာမည့္ တစ္ေန႔ကို ေမ်ာ္ေနရွာေရာ႔ မည္။ စိတ္္ခ်မ္းသာစြာျဖင့္ ဆႏၵေတြ ျပည့္ခဲ့ၾကၿပီးေကာ။။။။
===========
စကားတစ္ခြန္းေျပာလိုသည္ (ညီငယ္ညီမငယ္မ်ား က်ရာတာဝန္ကို ေစတနာအျပည့္အဝျဖင့္ လုပ္ေဆာင္ၾကပါ၊ သင္တို႕၏ေစတနာ တစ္ေန႔ သင္တို႔အား တံခါးလာေခါက္ပါလိမ့္မည္)
========

((သီတဂူအဓိ႒ာန္))
ငါတို႔ျဖစ္ရ
ဤေလာကဝယ္
ဘဝသမိုင္း
မရိုင္းေစရန္
စိတ္မာန္မခ်
မာနမပါ
တို႔စြမ္းရာျဖင့္
တို႔သာသနာ
တို႔ျပည္ရြာကို
သာယာေစမူ
လံုးလျပဳအံ။

ေမတၱာစိေတၱန
ကိုရင္အာယု (သီတဂူ)
ပူေနးေတာရ
(၂၄.၀၅.၂၀၁၃ ညသန္းေခါင္ ၁၂ နာရီခြဲ အခ်ိန္)

VESAK DAY or BUDDHA DAY

 VESAK DAY or BUDDHA DAY

==================

 All my Dhamma Brothers and sisters, 24.05.2013, according to Myanmar Buddhist calendar, is the full moon day of VESAK (May, Visakapunnama). Vesak or Visaka is a pali word. It is the name of this month. Every month has their respective name such as Cittarapunnamar, Vesakapunnamar, Jetthapunnamar, Asallapunnamar, kattikapunnamar and so on.

 The Vesaka day is very important for Buddhist People and Buddhist society, because it is relating with our Lord Buddha’s birth day (the Buddha was born in this full moon day of VESAKA), the day of attending enlightenment (the Buddha got the Knowledge of All Knowing) and the day of passing away, (the Buddha demise into Mahaparinibana). So it is also called Buddha day.

The Buddha was born at 626 BC, in this full moon day of Vesaka (May). As we know, at the age of 16, he got married with Yasodara Princess, and had a son, Yahula. At the age of 29, he renounced the world (gone into forest) to search for the True and practiced various kinds of ways for Six years.    

At the age of 35, he attained the knowledge of enlightenment as an all knowing one at 588 BC, in this full moon day of Vesaka (May). After attained the Buddha hood, he preached the Dhamma for the welfare of Gods and men about 45 years.

  At the age of 80, he passed away into Mahaparinibana at 543 BC, in this full moon day of Vesaka (May). Therefore this full moon day of Vesaka (May) is very important for the Buddhist people all around the world.  To upgrade the role of Buddhism toward the Global society, we, Buddhist, should try to know about Buddha and his teachings. If only we know clearly about Buddha and his teachings, we could promote the role of Buddhism in Global Society. That is why; I would like to request all of you to study about Buddha and Dhamma. The essence of Buddha's teaching is "not to do any evils, to do the good deeds, to get rid of impurities in our mind. 

====================

shin Ayu (Sitagu)
Pune forest monastery,
Maharashtra,
India,

ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအခါေတာ္ေန႕

တရားခ်စ္ခင္သူေတာ္စင္အေပါင္းတုိ႕ ယေန႕သည္ “နယုန္လျပည့္ေန႕” ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶ၏ သာသနာသမုိင္းမွာ နယုန္လျပည့္ေန႕ကို “မဟာသမယေန႕” လုိ႕ ထူးထူးျမတ္ျမတ္ သတ္မွတ္ပူေဇာ္ခဲ့ပါတယ္။ မဟာ၀နဆုိတဲ့ ေတာႀကီးထဲမွာ မဟာသႏၷိပါတဆုိတဲ႕ ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္တဲ႕ အစည္းအေ၀းႀကီးတစ္ရပ္ က်င္းပခဲ့ၿပီး အလြန္ထူးဆန္းမြန္ျမတ္တဲ့ တရားေတာ္မ်ားကုိ ေဟာခဲ႕,နာခဲ့ၾကရလို႕ မဟာသႏၱိသုခဆုိတဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈႀကီးကို ရခဲ့ၾကတဲ့ မဟာသမယ Significant Occasion of Great Assembly (သုိ႕)The great occasion of peace of brotherhood ႀကီးက်ယ္သည့္ အစည္းအေ၀းႀကီး က်င္းပရာ ႀကီးျမတ္သည္႕အခါေတာ္(သုိ႕)ကမၻာ့ညီအကိုေမာင္ႏွမမ်ား၏ “ႀကီးျမတ္ေသာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေန႕” ပဲလို႕ ဆုိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကမၻာဦး မဟာသမၼတမင္းမွစၿပီး မင္းစဥ္မင္းဆက္ အစဥ္မပ်က္ ဆင္းသက္လာခဲ့ရာ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ မင္းတုိ႕ကုိလြန္၍ ၾသကၠာကမင္းဆက္သုိ႕ေရာက္မွ သာကီမင္းမ်ဳိးႏွင့္ ေကာလိယမင္းမ်ဳိးဟူ၍ ေနရာေဒသကုိစြဲကာ အမည္ႏွစ္မ်ဳိးကြဲခဲ့ရာ မင္းဆက္ရာေပါင္းမ်ားစြာ လြန္ေသာခါ ညီအစ္ကုိေမာင္ႏွမအရင္းတုိ႕သည္ အခ်င္းခ်င္း ေသြးရင္းသားရင္းမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ေကာင္းစြာ မသိၾကေတာ့ဘဲ ျဖစ္ခဲ့ရပါေတာ့တယ္။ ကၽြန္းေတာ္ထဲမွာ ၿမဳိ႕ျပတည္ကာ အေျခခ်ေနၾကတဲ့ သာကိယ၀ံသ လူမ်ဳိးေတြနဲ႕ ကေလာေတာထဲမွာ ၿမဳိ႕ျပတည္ေထာင္ကာ ေနၾကတဲ့ ေကာလိယ၀ံသ လူမ်ဳိးေတြဟာ နယ္ျခားမ်ဥ္းျဖစ္တဲ့ ေနရာဟိနီျမစ္က ေရကို မုိးေခါင္သည့္ မုိးဦးကာလ လယ္ယာစုိက္ပ်ဳိးေရးအတြက္ ေရလုၾကရာမွ စၿပီး ႏွစ္ျပည္ေထာင္စစ္ပြဲႀကီးျဖစ္ဘုိ႕ ခလုပ္တစ္ခ်က္ႏွိပ္ အေနအထား၊ စစ္ေသနာပတိ၏ စစ္မိန္႕ေပးသံကုိ စစ္သားတုိ႕ နားစြင့္ေနၾကသည္႕ အေနအထားမွာ ျမတ္ဗုဒၶ ႂကြေတာ္မူခဲ့ရပါတယ္။ ဟိမ၀ႏၱာမွာ ျမစ္ဖ်ားခံသည့္ ေရာဟိနီျမစ္သည္လည္း ႏွစ္ျပည္ေထာင္ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းတုိ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေနၾကေဟ့လို႕ ေျပာေနသည့္အလား ဟိမ၀ႏၱာ အန၀တတ္ေရအုိင္မွ လွ်ံထြက္သည္႕ ေရတုိ႕ကို သယ္ေဆာင္ကာႏွစ္ျပည္ေထာင္အၾကားမွာ ေအးခ်မ္းစြာ စီးသြားေနပါတယ္။ သုိ႕ေသာ္ ေရာဟိနီျမစ္သည္ ကမ္းနားတေလွ်ာက္က လယ္သမားတုိ႕၏ အလုိဆႏၵကို လုိသေလာက္ မျဖည့္စြက္ႏုိင္ခဲ့ပါ။ လူတုိ႕၏ ေလာဘကား ဘယ္ေတာ့မွ မျပည့္ႏုိင္တဲ့ ပင္လယ္နဲ႕လဲတူတယ္။ တုိးမိ,ေတြးမိရာ အကုန္၀ါးသည့္ ေတာမီးႏွင့္လဲတူတယ္။
သာကီ၀င္ လယ္သမားႏွင့္ ေကာလိ၀င္လယ္သမားမ်ား ေရလုရာကစ၍ ေက်းရြာ၊ နိဂုံး၊ တုိက္နယ္၊ ၿမိဳ႕နယ္၊ ခရုိင္၊ တုိင္း၊ ေနျပည္ေတာ္၊ ေရႊနန္းေတာ္ ဘုရင္မင္းတရားမ်ားအထိ အဆင့္ဆင့္ကူးစက္ကာ အမႈိက္ကစျပာႆာဒ္ မီးေလာင္သလို ႀကီးက်ယ္သည့္ ႏွစ္ျပည္ေထာင္စစ္ပြဲႀကီးဆင္ႏြဲဘုိ႕အဆင္သင့္ ျပင္ေနၾကပါတယ္။ သာကီ၀င္တုိ႕ဘက္က ခမည္းေတာ္ သုေဒၶါဒနမင္းႀကီး ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ၿပီးလို႕ မဟာနာမ္မင္းအုပ္ခ်ဳပ္ခ်ိန္, ေကာလိယ၀င္တုိ႕ဘက္က ဘုိးေတာ္အဥၨနမင္းႀကီး နတ္ရြာစံၿပီး သုပၸဗုဒၶမင္းအုပ္ခ်ဳပ္ခ်ိန္လုိ႕ ထင္ရပါတယ္။ ႏွစ္ဘက္လုံးမွာ သူေတာ္ေကာင္းတရားကင္းၿပီး ကိေလသာေတြ,ေဒသ,မာနေတြနဲ႕ အံတင္းေနၾကပါတယ္။ ရန္ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္း ၀ိ၀ါဒ, ကလဟတုိ႕ရဲ႕ ဇာစ္ျမစ္ကို မသိၾကဘဲ စစ္ျပင္ၾကျခင္းသာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူ႕ဘ၀ဇာတ္ခုံမွာ ျဖစ္ရတဲ့ ျပႆနာေတြက အစုံပါဘဲ။
သမၼာဒိ႒ိဆုိတာ Right understanding of problems of human life လူသားေတြရဲ႕ ဘ၀ျပႆနာကို မွန္ကန္စြာ သိျမင္နားလည္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏွစ္ျပည္ေထာင္ၾကားမွာ ျပႆနာက ေရပါပဲ။ ေနာက္မွန္ကန္စြာ သိရမွာက ဘာလဲဆုိေတာ့ “ျပႆနာရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္း လုိတယ္” ဆုိတာပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ သမၼာဒိ႒ိ Right understanding of sources of human problems လူ႕ဘ၀ျပႆနာမ်ားရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္း လုိတယ္ဆုိတာကို မွန္ကန္စြာ နားလည္ဖုိ႕ပါပဲ။ ဘ၀ျပႆနာႏွင့္ ဘ၀ျပႆနာတုိ႕ရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္းကုိ နားမလည္ခဲ့ရင္ ဒီျပႆနာေတြ ေျဖရွင္းနည္းကုိလဲ နားလည္ဖုိ႕ ဖက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းေတြဟာ ျမတ္ဗုဒၶႏွင့္ ျမတ္ဓမၼကို မ်က္ႏွာလႊဲၾကလွ်က္ လယ္သမားႏွစ္ဦး ေရရလိုသည့္ျပႆနာကို စစ္ခင္း၍ ေျဖရွင္းၾကဖုိ႕ လုပ္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။ တတိယ သမၼာဒိ႒ိက ဘ၀ျပႆနာကို နည္းမွန္လမ္းမွန္ ေျဖရွင္းျခင္း To understand rightly how to solve the problems ျဖစ္ပါတယ္။
ေဆြမ်ဳိးတုိ႕ရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကုိ ေဆာင္ရြက္ေတာ္မူလုိ၍ ႂကြေတာ္မူလာေသာ ဗုဒၶျမတ္စြာသည္ ေဆြမ်ဳိးမ်ား ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမမ်ား ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေနၾကဖုိ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႕ ညီညြတ္တဲ့ တရားမ်ားကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးျမစ္၏ ေကာင္းကင္မွာေနၿပီး ေဟာၾကားေတာ္ မူခဲ့ပါတယ္။ ညီအစ္ကုိေမာင္ႏွမအေပါင္းတုိ႕ သင္တုိ႕ ငါတုိ႕သည္ ဘုိး၊ ေဘး၊ ဘီ၊ ဘင္ မင္းစဥ္မပ်က္ တစ္ေသြး တစ္သားတည္း ဆင္းသက္လာခဲ့ၾကတဲ့ ေသြးရင္းသားရင္း ညီအစ္ကုိ ေမာင္ႏွမအရင္းမ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အေၾကာင္းရင္း မစူးစမ္းဘဲ မဆင္မျခင္ မျပဳၾကႏွင့္။
“ကမၻာေျမႀကီးမ်ား ၿပဳိကြဲေလလွ်င္ ဘယ္လုိမ်ား ေနရမလဲ” လုိ႕ အေၾကာင္းမဲ့ေတြးၿပီး ေၾကာက္ေနတဲ့ ယုန္ကေလးအနီးက ထန္းရြက္ေျခာက္ေပၚမွာ ဥသွ်စ္သီးေၾကြက်သည္ကို ကမၻာေျမႀကီး ၿပဳိသြားၿပီအထင္ႏွင့္ လန္႕၍ေျပးေနေသာ ယုန္ကေလး၏ “ေျမၿပဳိတယ္” ဆုိတဲ့ အသံကုိ ၾကားကာမွ်ျဖင့္ ေတာတိရစၦာန္ေတြ အဆင့္ဆင့္လုိက္ကာ တအုပ္ႀကီးေျပးၾကေတာ့ ေတာႀကီးပ်က္လုနီးပါး ျဖစ္ခဲ့ဖူးတယ္။ ကုိယ္တုိင္ ၾကား, ျမင္, သိ မဟုတ္ဘဲ သူတစ္ပါး ေျပာသံၾကားကုိ အေလးဂရုျပဳသူတုိ႕သည္ ပရပတၱိ-သူတစ္ပါးဖုိ႕ခ်ည္း ျဖစ္သည္လုိ႕ ဒုဒၵဳဘဇာတ္မွာ မိန္႕ဆုိထားပါတယ္။ ျမစ္ကေလး ျခားနား ေနတာနဲ႕ လူမ်ဳိးျခားမ်ား မဟုတ္ၾကဘူး။ ေသြးသားရင္းမ်ား ျဖစ္ေၾကာင္း အရင္းအျမစ္ကို သိေအာင္လုပ္ၾက၊ ျပႆနာရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္းဟာလဲ တန္ဘုိးနည္းလွတဲ့ ေရကေလး တစ္ေပါက္ပဲ လူတို႕ရဲ႕ ေသြးတစ္စက္ေလာက္မွ် တန္ဘုိးမရွိပါဘူး။ ၀ိ၀ါဒ၏ အေၾကာင္းရင္းကုိ သိေအာင္လုပ္ၾကဟု ဒုဒၵဳဘဇာတ္ျဖင့္ ဆုံးမေတာ္မူပါတယ္။
တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္အေပါင္းတုိ႕ - ငုံးေတြ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာဟာ အခ်င္းခ်င္း ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာ ရွိၾကတုန္းက မုဆုိးပစ္အုပ္သည့္ ပုိက္ကြန္ကို တစ္ညီတည္း မ,ယူကာ ေသေဘးမွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၾကတယ္။ အခ်င္းခ်င္း ၀မ္းမသာႏုိင္ၾက၊ ညီညြတ္မႈ မရၾကတဲ့အခါ ပုိက္ကြန္ကုိ မ,ခ်ီႏုိင္သည္႕ အင္အား မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ အားလုံး ေသဆုံးၾကရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၀မ္းသာေၾကနပ္ေအာင္ ေနၾက။ အခ်င္းခ်င္း ၀မ္းေျမာက္ေနၾကမွ ညီညြတ္တဲ့ ခြန္အားကိုရမယ္။ အဒါမွ တကယ့္ခြန္အား မုဆုိးဟာ ေနွာက္ယွက္ဖုိ႕ အၿမဲေစာင့္ၿပီး ေခ်ာင္းေနတယ္။ တစ္ေယာက္နဲ႕ တစ္ေယာက္ ၀မ္းေျမာက္၀မ္းသာျဖစ္ေအာင္ မေနတတ္ရင္ မုုုဆုိးအစာ ျဖစ္တတ္တယ္ဟု သေမၼာဒမာနဇာတ္ေတာ္ျဖင့္ ၀မ္းေျမာက္စြာေနနည္း,ရႈနည္းကုိလည္း ဆုံးမေတာ္မူပါတယ္။
တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္အေပါင္းတုိ႕ သစ္ပင္တုိ႕သည္ ငယ္ပင္ငယ္ေသာ္လည္း အခ်င္းခ်င္းမွီကပ္၍ ၾကပ္ညပ္စြာ ေပါက္ေရာက္ေနပါလွ်င္ ေလျပင္းမုန္တုိင္း တုိက္ခတ္ေသာ္လည္း မၿပဳိလဲႏုိင္ပါ။ ႀကီးမားေသာ သစ္ပင္ႀကီးသည္ လြင္ျပင္မွာ တစ္ပင္တည္း ေပါက္ေရာက္ေနခဲ့ေသာ္ ေလျပင္းတုိက္ခတ္၍ ၿပဳိလဲႏုိင္ပါတယ္။ ထုိနည္းတူစြာ အင္အားပင္ႀကီးမားေသာ္လည္း စည္းလုံးညီညြတ္မႈ မရွိခဲ့ေသာ္ ရန္သူတုိ႕ လြယ္ကူစြာ တုိက္ခိုက္ ၿဖဳိဖ်က္ႏုိင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ထိထိစပ္စပ္ စိစိညပ္ညပ္ ေပါက္ေနတဲ့ ေတာအုပ္ႀကီးလို အခ်င္းခ်င္း ေသြးသားအရင္းပီသစြာ ေက်ာခ်င္း ရင္ခ်င္းကပ္ ေနၾကဖုိ႕ကုိ ရုကၡဓမၼဇာတ္ေတာ္ျဖင့္ ဆုံးမေတာ္မူပါတယ္။
တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္အေပါင္းတုိ႕ လူတုိ႕ျပဳဖြယ္ရာ အရာရာေသာ ကိစၥတုိင္းမွာ ခြန္အားသုံးလွ်င္ ၿပီးစီးတယ္လုိ႕ ခြန္အားႀကီးသူတို႕ ယူဆၾကတယ္။ အဲဒါ တကယ္မမွန္ဘူး။ ဗာလေခၚဆုိ ထုိပုဂၢဳိလ္တုိ႕အတြက္ ထုိခြန္အားသည္ ခြန္အားသုံးတဲ့ ဗာလကုိ ျပန္သတ္ဖုိ႕ ျဖစ္တတ္တယ္။ လယ္ထဲက ထယ္ခဲႀကီးမားေနတဲ့ ဘီလုံးမေလးက လမ္းေလွ်ာက္လာတဲ့ ဆင္ေျပာင္ႀကီးကို ေတာင္းပန္ရွာတယ္။ ထယ္ခဲၾကားမွာ သူမရဲ႕ သားကေလးေတြ ရွိေနပါတယ္။ အေတာင္မေပါက္ေသးလုိ႕ မပ်ံႏုိင္ေသးပါဘူး၊ အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ ငွက္ငယ္ေလးေတြကုိ မနင္းမိေအာင္ ေရွာင္ကြင္းသြားဖုိ႕ ရုိ႕ရုိ႕ႀကဳိးႀကဳိး ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဆင္ေျပာင္ႀကီးက သူ႕ရဲ႕ခြန္အားကို အားကုိးမာန္ရစ္ၿပီးေတာ့ ဗီလုံးငွက္မေလးရဲ႕ ေတာင္းပန္စကားကုိ အေလးမထားဘဲ “ငါ့လမ္းငါေလွ်ာက္ ဘယ္ေရာက္ေရာက္ေပါ့” ဆုိကာ အေတာင္မေပါက္ေသးတဲ့ ငွက္ငယ္ကေလးမ်ားကို နင္းသက္သြားခဲ့လို႕ ငွက္ငယ္ကေလးမ်ား ေသဆုံးခဲ့ၾကရရွာတယ္။
ခြန္အားပင္ငယ္ေသာ္လည္း စည္းရုံးအားေကာင္းတဲ့ ဗီလုံးငွက္မေလးဟာ က်ီးကန္းကိုစည္းရုံး ဆင္ႀကီး၏မ်က္လုံးကို ေဖာက္ေစခဲ့တယ္။ ယင္မမဲရုိင္းေတြသိမ္းသြင္းကာ ဆင္ေျပာင္ႀကီး၏ မ်က္လုံးေပါက္မွာ ပုိးေလာက္ေတြ တြယ္ေစခဲ့တယ္။ ဖားကို စည္းရုံးႏုိင္ျပန္ေတာ့ ေတာင္ေခ်ာက္ ကမ္းပါးကေန ေအာ္ေစခဲ့တယ္။ ေရရွိတယ္အထင္ႏွင့္ ဆင္ကန္းေတာတုိးေတာ့ ေတာင္ကမ္းပါးက ေခ်ာက္ထဲက် ေသခဲ့ရတယ္။ အင္အားသုံး၍ ေဒါသျဖင့္ မျပဳသင့္ေၾကာင္း ေကာင္းစြာဆုံးမေသာအားျဖင့္ လဋဳကိကဇာတ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီေတာ့ ျပႆနာေတြရဲ႕ အေၾကာင္းအရင္းေတြဟာ ေလာဘ,ဒါသ,ေမာဟ,မာနေတြပါပဲ။ မိမိသဏၭာန္မွာျဖစ္တဲ့ ကိေလသာေတြကုိ မိမိကုိယ္တုိင္ သိျမင္နားလည္တဲ့အခါ မိမိကုိယ္ကို ယဥ္ေက်းေစဖုိ႕ အတၱဒႏၱသုတ္၊ မိမိကုိယ္ကို မိမိကုိယ္တုိင္ ဒဏ္ထားဖုိ႕ မိမိ၏လက္ကုိင္ဒုတ္ေတာင္ေ၀ွးသဖြယ္ သုံးစြဲဖုိ႕ အတၱဒႏၱသုတ္၊ မိမိတုိ႕၏ ေကာင္းက်ဳိးခ်မ္းသာမ်ားသည္ မိမိတုိ႕၏ ေကာင္းက်င့္ေကာင္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ၾကရတယ္။ မိမိတုိ႕၏ မေကာင္းက်ဳိးဆုိးျပစ္ ဆင္းရဲဒုကၡ ေဘးရန္မ်ားသည္ မိမိတုိ႕ မေကာင္းမႈ အက်င့္ဆုိးမ်ားေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ၾကရတယ္ စသည့္သေဘာမ်ားကို အတၱဒႏၱသုတ္ျဖင့္ ဆုံးမေတာ္မူရာမွာ သာကိယ ႏွင့္ ေကာလိယ ႏွစ္ျပည္ေထာင္ ျဖစ္လုနီးပါး စစ္ပြဲႀကီးရဲ႕ တင္းမာမႈမ်ားဟာ ႏူးညံ့ေပ်ာ့ေျပာင္းျခင္းသုိ႕ ေျပာင္းခဲ့ရပါတယ္။ ေဒါသ,မာနေတြ က်ဆင္းသြားေတာ့ ေဆြရင္းမ်ဳိးရင္း ေသြးရင္းသားရင္း ညီအစ္ကုိ ေမာင္ႏွမရင္းမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ေကာင္းစြာသိၾကၿပီး လက္နက္မ်ားကို ေရာဟိနီျမစ္ထဲမွာ ေမွ်ာခ်,ေနာင္ေတာ္ျမတ္ဗုဒၶကို ဦးႏွိမ္ခ် ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ရယူခဲ့ၾကပါတယ္။
အၿပီးတုိင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအရယူဖုိ႕ တစ္ဘက္(၂၅၀)စီေသာ စစ္သည္ေတာ္မင္းမ်ဳိးတုိ႕ ရဟန္းျပဳခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီ သာကီ၀င္ ေကာလိယ၀င္ ရဟန္းငါးရာတုိ႕ကို ဟိမ၀ႏၱာ ကုဏာလေရအုိင္အနီးမွာ ကုဏာလဇာတ္ကုိ ေဟာျခင္းျဖင့္ သာသနာေတာ္၌ စြဲၿမဲစြာ ေပ်ာ္ေနေစခဲ့ပါတယ္။ နယုန္လျပည့္ေန႕မွာေတာ့ မဟာ၀နဆုိတဲ့ ကပိလ၀တ္အနီး ဟိမ၀ႏၱာေတာင္ေျခက ေတာႀကီးထဲမွာ ရဟန္းငါးရာလုံး အၿပီးတုိင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး သႏၱိသုခကုိ အပုိင္ရ၍ရဟႏၱာျဖစ္ၾကပါတယ္။ ထုိစစ္ေျပၿငိမ္းသည့္ စစ္သည္ေတာ္ဘ၀ေျပာင္း သာကိယ-ေကာလိယ မင္းမ်ဳိးရဟန္းငါးရာႏွင့္ မေရမတြက္ႏုိင္ေသာ နတ္ျဗဟၼာမ်ား သက္ရွိျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ နိမၼိတဘုရားတုိ႕ရဲ႕ႀကီးျမတ္တဲ့ အစည္းအေ၀းႀကီးကို ဒီနယုန္လျပည့္ေန႕မွာ ဆင္ယင္က်င္းပေတာ္မူၾကၿပီး ဘုရားႏွစ္ဆူတုိ႕အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးေျဖၾကားေတာ္မူၾကကာ တရားေဒသနာ (၆)မ်ဳိးကုိ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ယခုလို ႀကီးက်ယ္မြန္ျမတ္တဲ့ ျဖစ္ရပ္ႀကီးမ်ားကုိ မဟာသမယေခၚပါတယ္။ အဲဒီျဖစ္ရပ္ႀကီးမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ရာေန႕ကုိ ‘မဟာသမယေန႕’ေန႕လို႕ေခၚပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ ျမန္မာတုိင္းရင္းသား တုိင္းရင္းသူ ညီအစ္ကုိ ေမာင္ႏွမေတြဟာ ပင္လုံမွာ စည္းလုံးညီညြတ္ခဲ့ၾကၿပီး လြတ္လပ္ေရးရယူခဲ့ၾကေတာ့ ေဖေဖၚ၀ါရီလ(၁၂)ရက္ေန႕နဲ႕ ဇန္န၀ါရီ(၄)ရက္တုိ႕ဟာ ျမန္မာတုိ႕ ဘယ္ေတာ့မွ ေမ႕ေပ်ာက္မရတဲ့ မဟာသမယေန႕မ်ားပါပဲ။ ဇူလုိင္လ(၄)ရက္ေန႕ဟာ အေမရိကန္တုိ႕ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အခ်င္းခ်င္း တုိက္ခုိက္သတ္ျဖတ္လာရာက ၿငိမ္းခ်မ္းညီညြတ္ၾကၿပီိး လြတ္လပ္ေရးရယူကာ ျပည္ေထာင္စုႀကီး တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ေန႕ဟာလည္း အေမရိကန္ေတြရဲ႕ မဟာသမယပဲျဖစ္ရမွာပါ။ ရွင္ဘုရင္ေတြက Land ဆုိတဲ့ ေျမႀကီးေတြ နယ္ေျမေတြကို လက္တကမ္း လက္လွမ္းမွီရာ သိမ္းပုိက္စုိးစံခဲ့တဲ့ အဂၤလန္၊ အုိင္ယာလန္၊ စေကာ့တလန္ စတဲ့ ကၽြန္းကေလးေတြေပၚမွာ The Act of Union ဆုိတဲ့ ညီညြတ္ေရး ဥပေဒတစ္ခုကုိ စုေပါင္းေရးဆြဲခဲ့ၾကၿပီး ရွင္ဘုရင္တစ္ေယာက္တည္း၊ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္တစ္ေယာက္တည္း၊ ပါလီမာန္တစ္ခုတည္း၊ ၀ါဒတစ္ခုတည္းမွာ ေပါင္းစုညီညြတ္ၾကၿပီး United Kingdom ညီညြတ္ေသာ ဘုရင့္ႏုိင္ငံေတာ္ကုိ စတင္ခဲ့ၾကတဲ့ ၁၈၈၀ ခုႏွစ္မ်ားလဲ အဂၤလန္တုိ႕သမုိင္း မေမ႕ႏုိင္တဲ့ မဟာသမယဘဲ ျဖစ္မွာပါ။
ကမၻာအႏွံ႕ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီးၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံေပါင္းစုံ ပါ၀င္ဖြဲ႕စည္းခဲ့တဲ့ United Nations ကုလသမဂၢအဖြဲ႕ႀကီးဟာလည္း World Peace=ကမၻာ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ World Security=ကမၻာ့လုံၿခဳံေရး၊ International Cooperation=တုိင္းျပည္အသီးသီး လူမ်ဳိးအသီးသီးတုိ႕ ပူးေပါင္းညွိႏႈိင္းေဆြးေႏြးေရး၊ International Brother hood Spirit=က်ယ္ျပန္႕တဲ႕ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းစိတ္ဓာတ္ေတြေမြးၿပီး အခ်င္းခ်င္း လက္တြဲေဆာင္ရြက္ေရးစတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြနဲ႕ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တုိဘာ(၂၄)ရက္ေန႕မွာ ဖြဲ႕စည္းခဲ့တယ္။ အဲဒီလို တုိင္းျပည္ႏုိင္ငံအားလုံး ညီညြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ကုလသမဂၢေန႕ႀကီးဟာလဲ Great Occasion Of United Nation=ကုလသမဂၢ မဟာသမယေန႕ႀကီးလို႕ ဆုိရမွာပါဘဲ။ သုိ႕ေသာ္-
အထက္နားမွာ ေျပာခဲ့တဲ့ ညီညြတ္ေသာအခါေတာ္ေန႕၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေသာအခါေတာ္ေန႕၊ လြတ္လပ္ေသာ အခါေတာ္ေန႕မ်ားဟာ ေလာကီနယ္မွာ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ၊ မာနေတြနဲ႕သာ လုံးေထြးရစ္ပတ္ သတ္မွတ္ထားၾကတာေတြ ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ အေၾကာင္းရင္းမွန္ကို မသိေယာင္ေဆာင္မႈ၊ သူတစ္ပါးကို အျပစ္ဖုိ႕တင္မႈ၊ မိမိကုိယ္ကိုအမွန္ထား ေရွ႕တန္းတင္မႈ၊ တင္းမာမႈ၊ ပူပန္မႈ၊ မေၾကနပ္မႈ၊ အတုိင္းအတာႏွင့္ စည္းကမ္းမဲ့ လိုလားမႈေတြ ျပည့္၊ ဒုကၡေတြ ဘ၀ဂ္ထိေနၾကပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ သာကိယမင္းႏွင့္ ေကာလိယမင္းတုိ႕က ျမတ္ဗုဒၶႏွစ္ဆူကို သဘာပတိထား နတ္ျဗဟၼာမ်ားစြာ တက္ေရာက္တဲ့ မဟာသမယ=ႀကီးက်ယ္ျမင့္ျမတ္တဲ့ အၿပီးတုိင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အခါေတာ္ေန႕ က်စ္လစ္ခုိင္မာတဲ့ ဘယ္ေတာ့မွ မၿပဳိလဲဘဲ သႏၱိနိဗၺာန္ဟူေသာ တစ္ခုတည္းေသာ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတုိင္ထားၿပီး အရဟတၱဖုိလ္စိတ္ တစ္စိတ္တည္းေပၚမွာ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ တကယ့္ညီညြတ္ေသာ အခါေတာ္ေန႕ႀကီးကို အျပန္အလွန္ သုံးသပ္ၾကဖုိ႕ အေလးအနက္ ႏႈိးေဆာ္ပါတယ္။
အၿပီးတုိင္ခုိင္ၿမဲသည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ညီညြတ္ေရးေအာင္ပြဲရ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းသူ၊ ညီညြတ္သူတုိ႕ စည္းေ၀းၾကသည့္ ဤ မဟာသမယေန႕မွာ ျမတ္ဗုဒၶက ေလာက၏ျပႆနာ, ဘ၀၏ ျပႆနာတုိ႕ကုိ ေျဖရွင္းဖုိ႕ႏွင့္ ေလာကဘ၀ စရုိက္ေကာင္းမ်ား ဖြံ႕ၿဖဳိးတုိးတက္ဖုိ႕အတြက္ တရားေဒသနာ ဓမၼ (၆)မ်ဳိး ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၁။ ရယူလုိျခင္း၊ သိမ္းပုိက္လုိျခင္း၊ ပိုင္ဆုိင္ထားလိုျခင္း
ဆုိတဲ့ ေလာကျပႆနာ၏ အေၾကာင္းရင္း မူလ ‘ေလာဘတဏွာ’ ကုိပယ္စြန္႕ဖုိ႕ သမၼာပရိဗၺာဇနိယ သုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၂။ ရန္ျဖစ္ျခင္း၊ ျငင္းခုံျခင္း၊ ကြဲျပားျခင္း၊ ညွင္းဆဲျခငး္ ဆုိတဲ့ ဘ၀ျပႆနာ၏ အေၾကာင္းရင္းမူလ ‘ေဒါသ၊ အာဃာတ’ ကုိ ပယ္သတ္ဖုိ႕အတြက္ ကလဟ ၀ိ၀ါဒသုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၃။ ဘ၀ျပႆနာအေထြေထြႏွင့္ သူ၏အေၾကာင္းရင္း တုိ႕ကို အမွန္အတုိင္း မသိ၊ နားမလည္ႏုိင္မႈဟူေသာ ‘အ၀ိဇၨာ၊ ေမာဟ’ကုိ ပယ္စြန္႕ႏုိင္ဖုိ႕ မဟာဗ်ဴဟသုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၄။ ေထာက္တည္ မရ၊ ဦးတည္ရာ မရွိ၊ အေၾကာင္း အက်ဳိးမဲ့ ေတြးေတာၾကသည့္ တကၠီ၀ါဒီ အေတြးအေခၚသမားတုိ႕၏ ေလတုိက္ရာလြင့္သည့္ မုိးတိမ္ကဲ့သုိ႕ေသာ စိတ္ကုိ ေထာက္တည္ရာရ, ၿငိမ္သက္ၾကေစဖုိ႕ စူဠဗ်ဴဟသုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၅။ စိတ္ထား ႏူးညံ့သူ၊ ယုံၾကည္မႈ၊ ၾကည္ညဳိမႈ၊ သဒၶါအား ေကာင္းသူတုိ႕အတြက္ ယုံၾကည္မႈ၊ ေၾကနပ္ၾကည္ညဳိမႈတုိ႕ျဖင့္ ျပည့္ေနေသာစိတ္ကုိ ‘သဒၶါ၊ ပညာ’ တုိ႕ျဖင့္ မတိမ္းမေစာင္း ထိန္းေၾကာင္းဖုိ႕အတြက္ တု၀ဋကသုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၆။ ေ၀ဖန္စိစစ္ျခင္းမ်ားၿပီး ယုံၾကည္မႈအားနည္းၾကသည့္ ပညာတတ္မ်ားး၏ စိတ္ကုိ တည္ၾကည္ တည့္မတ္ေစဖုိ႕ ပုရာေဘဒ သုတ္ေတာ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္အေပါင္းတုိ႕ ဤသုိ႕လွ်င္ အလြန္မွတ္သားဖြယ္၊ ၾကည္ႏူးဖြယ္ေကာင္းသည့္ တရားေဒသနာ(၆)သုတ္တုိ႕ကို နယုန္လျပည့္ မဟာသမယ အခါေတာ္ေန႕မွာ လူ၊ နတ္၊ ျဗဟၼာ၊ သတၱ၀ါမ်ားစြာတုိ႕ နာၾကားခြင့္ ရရွိၾကသျဖင့္ မ်ားစြာေသာ အက်ဳိးေက်းဇူးရၾက၊ အၿပီးတုိင္ ညီညြတ္ၾက၊ ၿငိမ္းေအးၾကရသလို ေလာကျပႆနာ ဘ၀ျပႆနာတုိ႕၏ အေၾကာင္းရင္းတုိ႕ကို အမွန္သိေအာင္ရွာ၊ မဟာသမယသုတၱာန္(၆)မ်ဳိးမွာ လာသည့္နည္း(၆)ပါးတုိ႕ျဖင့္ ဘ၀ျပႆနာတုိ႕ကို ေျဖရွင္းႏုိင္ၾကပါေစ။ အလြန္ခုိင္ၿမဲညီညြတ္မႈ Consolidated Unity မြန္ျမတ္သည့္ စိတ္ဓာတ္တုိ႕ ဖြံ႕ၿဖဳိးတုိးတတ္မႈ Good-Will Progress အသိဉာဏ္ပညာ ဖြံ႕ၿဖဳိးတုိးတတ္မႈ Intellectual Progress တုိ႕ကို ေလာက၏ဆရာ ျမတ္ဗုဒၶဆုံးမသည့္ သာသနာေတာ္မွာ ရယူႏုိင္ၾကပါေစဟု မဟာသမယ အခါေတာ္ေန႕မွာ မဟာဓမၼပတၳနာဆု ေကာင္းစြာ ေတာင္းလုိက္ရပါေၾကာင္း သူေတာ္ေကာင္း အေပါင္းတုိ႕။
နဟိေ၀ေရန ေ၀ရာနိ၊
သမၼႏီ ၱဓ ကုဒါစနံ။
အေ၀ေရန စ သမၼႏိ ၱ၊
ဧသ ဓေမၼာ သနႏၱေနာ။
ဤေလာက၌ ရန္တုိ႕သည္ ရန္တုံ႕ျပန္ျခင္းျဖင့္ ၿငိမ္းရုိးထုံးစံ မရွိၾကေပ။ ရန္တုိ႕သည္ ရန္တုန္႕ျပန္မႈ မျပဳၾကမွ ၿငိမ္းရုိးထုံးစံ ရွိၾကကုန္၏။ ဤသေဘာသည္ ေရွးရုိး ေရွးေဟာင္း သူေတာ္ေကာင္း က်င့္စဥ္ျဖစ္၏။
Hatreds never cease through hatred in this world; through love alone they cease. This is an eternal law.
သုသုခံ ၀တ ဇီ၀ါမ၊
ေ၀ရိေနသု အေ၀ရိေနာ။
ေ၀ရိေနသု မႏုေႆသု၊
၀ိဟရာမ အေ၀ရိေနာ။
ရန္ျပဳၾကသူ လူတုိ႕အလယ္၌ ရန္မျပဳၾကေသာ ငါတုိ႕သည္ အလြန္ ခ်မ္းသာစြာ အသက္ရွင္ၾကရကုန္၏။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ရန္ျပဳၾကသူ လူတုိ႕အလယ္၌ ရန္မျပဳဘဲ ေနၾကပါကုန္စုိ႕။

သီတဂူစမ္းလပမာ ခ်မ္းျမသာယာရွိၾကပါေစ။
အဓိပတိ ဆရာေတာ္
သီတဂူ ဗုဒၶတကၠသိုလ္

၀ါဆုိလျပည့္ ဓမၼေန႕

ဒီကေန႕ဟာ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕မွာ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဓမၼစက္ကုိ စတင္လွည့္ေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ဓမၼရတနာ၏ အစျဖစ္ေသာေန႕ကို ဓမၼေန႕ဟု ေခၚႏုိင္ပါသည္။ ကဆုန္လျပည့္ေန႕သည္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဖြားရာ၊ ပြင့္ရာေန႕ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶေန႕ျဖစ္ရသလို ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕ဟာလဲ ဓမၼရတနာ၏ စတင္ရာေန႕ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဓမၼေန႕ ေခၚဆုိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ထုိ႕ျပင္ သံဃာရတနာ စတင္ေပၚေပါက္ရာေန႕လဲျဖစ္ေန ျပန္ပါေသးတယ္။
ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဓမၼစကၠသုတ္ကို မိဂဒါ၀ုန္မွာ စတင္ေဟာေသာအခါ အရွင္ေကာ႑ညသည္ ဓမၼကို အဦးဆုံးသိၿပီး ဓမၼစကၡဳကုိ ရေတာ္မူကာ ျမတ္ဗုဒၶထံမွာ အစစြာေသာ ဧဟိဘိကၡဳ ရဟန္းသံဃာ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕မွာ အရွင္ေကာ႑ည ရဟန္းျဖစ္ၿပီးမွ က်န္ေသာ(၄)ပါးတုိ႕ တရက္တပါး အစီအစဥ္အတုိင္း ရဟန္းျဖစ္ၾကရာ ၀ါဆုိလျပည့္ေက်ာ္(၄)ရက္ေန႕မွာ သံဃာ(၅)ပါး ျဖစ္ေပၚခဲ့ပါသည္။ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕မွစ၍ လျပည့္ေက်ာ္ (၄)ရက္ေန႕တုိင္ ဓမၼစကၠသုတ္ကုိ (၅)ရက္ တဆက္တည္း ထပ္ခါထပ္ခါ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါသည္။ တရက္တပါး အသီးသီး ေသာတာပန္ ရဟန္းသံဃာ ျဖစ္ေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။
အရွင္ျမတ္(၅)ပါးတုိ႕ကို လျပည့္ေက်ာ္(၅)ရက္ေန႕မွာ တေပါင္းတည္းျပဳ၍ အနတၱလကၡဏသုတ္ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ရာ (၅)ပါးလုံးပင္ တၿပဳိင္နတ္တည္း ရဟႏၱာျဖစ္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါသည္။ အရွင္ေကာ႑ညကေတာ့ အရိယာျဖစ္ရာမွာလဲ အေစာဆုံး၊ ရဟန္းျဖစ္ရာမွာလဲ အေစာဆုံးျဖစ္လုိ႕ ရဟန္းသံဃာထဲမွာ သိကၡာ အႀကီးဆုံးပါပဲ၊ အရွင္သာရိပုတၱရာ အရွင္မဟာေမာဂၢလႅာန္တုိ႕ဟာ ျမတ္ဗုဒၶသာသနာမွာ ရာထူးဌာနႏၱရ ႀကီးျမင့္ၾကေပမယ့္ (၇)လ၊ (၈)လခန္႕က်ၿပီးမွ ရဟန္းျဖစ္ၾကတာမုိ႕ ရဟန္းသိကၡာငယ္ၾကပါတယ္။ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကို ကမၻာသုံးႏွစ္ B.C.E (623) ခု ကဆုန္လျပည့္ေန႕တြင္ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
အသက္ (၁၆) ႏွစ္မွစ၍ (၂၉) ႏွစ္အထိ မင္းနန္းေတာ္မွာ ကာမဂုဏ္စည္းစိမ္ခံစားေနရင္း ကာမသည္ ယုတ္ည့ံ၏၊ ည့ံဖ်င္းသူတုိ႕အက်င့္ျဖစ္၏၊ ကိေလသာ ထူေသာသူတုိ႕၏ ဥစၥာျဖစ္၏၊ သူေတာ္သူျမတ္တုိ႕ မမွီ၀ဲအပ္၊ ေကာင္းက်ဳိး ခ်မ္းသာ ဘာမွမျဖစ္ဟု သေဘာေပါက္နားလည္ကာ ကာမကုိ စြန္႕လႊတ္၍ ဓမၼကုိရွာေဖြဖုိ႕ မဂဓတုိင္း ဂယာၿမဳိ႕အနီး ဥရုေ၀လာေတာသုိ႕ ၀င္ခဲ့ပါတယ္။
ဥရုေ၀လာေတာ၌ ေရွးေဟာင္းအိႏၵိယရေသ့, ေယာဂီ, ပရဗုိဇ္တုိ႕၏ အက်င့္ေဟာင္းမွန္သမွ်ကို ဆရာအသီးသီးထံ ခ်ဥ္းကပ္၍ အျပင္းအထန္က်င့္ခဲ့ရာ (၆)ႏွစ္မွ် ၾကာခဲ့ပါသည္။ သုိ႕ေသာ္ ထုိေရွးေဟာင္း အိႏၵိယေယာဂီ, ပရဗုိဇ္တုိ႕၏ အက်င့္မ်ားလည္း မိမိသလိုေသာ ဓမၼကို မသိေစႏုိင္ဘဲ ရလိုေသာဉာဏ္ကုိလည္း မရေစႏုိင္သည့္အတြက္ ကိုယ္ကုိပင္ပန္းရုံ၊ ႏွိပ္စက္ရုံမွ်သာျဖစ္၏။ အရိယာသူေတာ္သူျမတ္တုိ႕ အက်င့္မဟုတ္ဟု သေဘာေပါက္ကာ ထုိဒုကၠရစရိယာကုိလည္း စြန္႕လႊတ္ေတာ္မူခဲ့ျပန္ပါတယ္။
ဤသုိ႕လွ်င္ သိဒၶတၳေဂါတမသည္ ကာမသုခကို ခံစားေသာအက်င့္ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာကုိႏွိပ္စက္ေသာအက်င့္ဟူေသာ အႏၱ=အစြန္းႏွစ္ပါးတုိ႕ကုိ စြန္႕လႊတ္ၿပီး မိမိကုိယ္တုိင္ စီစဥ္တီထြင္ခဲ့သည့္ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာဟူေသာ မဇၥ်ိမပဋိပဒါကို မွ်တစြာက်င့္သုံးေတာ္မူခဲ့ရာ ကမၻာသုံးႏွစ္ B.C.E (588) ခု၊ ကဆုန္လျပည့္ေန႕တြင္ ဓမၼအလုံးစုံကုိ မည္သူ႕အကူအညီမွ်မပါဘဲ ကုိယ္တုိင္သိၿပီး ဉာဏ္အားလုံးကို ရရွိေတာ္မူေသာေၾကာင့္ သမၼသမၺဳဒၶအျဖစ္သုိ႕ ေရာက္ေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဗုဒၶျဖစ္ၿပီးေနာက္ ရက္သတၱ (၈) ပတ္အၾကာ အဇပါလ ေညာင္ပင္ေအာက္မွာ ေန႕စဥ္တရားေဟာဖုိ႕ အႀကံျဖစ္ခဲ့ရာ တရားဦး ေဟာၾကားရမည့္သူကုိ ရွာေဖြခဲ့ရာ အာဠာရႏွင့္ဥဒက ရေသ့ ႏွစ္ေယာက္တုိ႕အား ဦးစြာေဟာဖုိ႕ အႀကံျဖစ္ပါသည္။
ထုိအာဠာရႏွင့္ဥဒက ရေသ့ႀကီးႏွစ္ေယာက္တုိ႕သည္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ႏွင့္ အလြန္ခ်စ္ကၽြမ္း၀င္ၾကသည့္ စိတ္ေကာင္းရွိေသာ မိတ္ေဟာင္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ သုိ႕ေသာ္ ထုိႏွစ္ေယာက္တုိ႕မွာ တစ္ေယာက္က (၁) ရက္၊ တစ္ေယာက္က တစ္ပတ္ေစာ၍ ကြယ္လြန္ခဲ့ၾကၿပီး ဘ၀ဂ္သုိ႕ ေရာက္ေနခဲ့ၾကေလၿပီ။ ခႏၶာမစုံသည့္ဘ၀ဂ္ဘုံသား ထုိမိတ္ေဟာင္းရေသ့ႀကီးႏွစ္ေယာက္ တုိ႕သည္ ျမတ္ဗုဒၶက သူ၏တရားဦးကို ေဟာလုိေသာ္လည္း ရုပ္ခႏၶာမရွိသည့္သူတုိ႕မွာ ျမတ္ဗုဒၶ၏ တရားဦးကုိ အႀကီးအက်ယ္ ဆုံးရႈံးလက္လႊတ္ခဲ့ၾကရေလသည္။
ထုိအခါ ျမတ္ဗုဒၶသည္ ဆရာႀကီးႏွစ္ေယာက္တုိ႕အား ေဟာၾကားမျဖစ္သည့္အတြက္ တပည့္ေဟာင္း (၅) ေယာက္တုိ႕ကုိ တရားဦးေဟာဖုိ႕ ျပင္ဆင္ခဲ့ရေလသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ဘုရားျဖစ္ၿပီးေနာက္ ရက္သတၱ(၈)ပတ္အလြန္ ၀ါဆုိလဆန္း(၁၃)ရက္ေန႕မွ စတင္ မဟာေဗာဓိပင္မွ မိဂဒါ၀ုန္သုိ႕ ႂကြေရာက္ခဲ့ရာ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕ညခ်မ္းမွာ ကာသိတုိင္း ဗာရာဏသီၿမိဳ႕အနီး မိဂဒါ၀ုန္ေတာအုပ္သုိ႕ ဆုိက္ေရာက္ပါသည္။ တပည့္ေဟာင္း (၅) ေယာက္တုိ႕ႏွင့္ ျပန္လည္ဆုံေတြ႕တဲ့ ထုိ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕မွာ အေရွ႕အရက္၌ လျပည့္၀န္းထြက္ျပဴစ၊ အေနာက္အရပ္၌ ေနျခည္၀န္းက ၀င္ကာစ၊ ေနႏွင့္လ ႏွစ္ပါးအၿပဳိင္ျပဳ၍ ေငြရည္ေရႊရည္တုိ႕ျဖင့္ သြန္းအပ္ေသာမိဂဒါ၀ုန္၏ ညေနခင္း ဆည္းဆာခ်ိန္ခါ၀ယ္ တပည့္ေဟာင္း (၅)ေယာက္တုိ႕အား ‘ေဒြေမ ဘိကၡေ၀ အႏၱာ ပဗၺဇိေတန န ေသ၀ိတဗၺာ’ အစခ်ီေသာ ဓမၼစက္ကုိ ေဟာျမြတ္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ဤသုတၱာန္မွာ=
၁။ ေရွာင္ရန္ အစြန္းႏွစ္ပါး။
၂။ လုိက္နာက်င့္သုံးရန္ အလယ္လမ္း ႏွင့္
၃။ ထုိးထြင္း သိျမင္ဖုိ႕ သစၥာေလးပါးတုိ႕ကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
ထုိ႕ျပင္ သစၥာေလးပါးတုိ႕ကို (၁၂) ပါးေသာ အျခင္းအရာျဖင့္ ကုိယ္ေတာ္တုိင္ သိေတာ္မူခဲ့သျဖင့္ ‘ငါသည္ ဧကန္စင္စစ္ ဗုဒၶျဖစ္ၿပီ’ဟု ေၾကညာႏုိင္ခဲ့ၿပီဟုလည္း ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
ဤဓမၼစကၠသုတ္ေတာ္၌=
ကာမသုခကုိ ခံစားျခင္းႏွင့္ ကိုယ္ကိုႏွိပ္စက္ ပင္ပန္းေစေသာ အက်င့္မ်ားကုိ ေရွာင္ရွားရန္ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ အထက္မွာ ရွင္းျပခဲ့ပါၿပီ၊ လုိက္နာရန္ကေတာ့ ကုိယ္ႏႈတ္ႏွစ္ပါးကို လြန္ၾကဴးမႈ မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းေသာ သီလ၊ စိတ္ေဖါက္ျပန္ေသာင္းက်န္းမႈေတြကို ၿငိမ္သက္ေစေသာ က်င့္စဥ္သမာဓိ ႏွင့္ ခႏၶာ၌ရွိေသာ အရွိတရား အမွန္တရားတုိ႕ကို အေသးစိတ္သိေသာ ပညာက်င့္စဥ္လုိ႕ဆုိရတဲ့ စိတ္အညစ္အေၾကးကို သန္႕ရွင္းေစေသာ နည္းလမ္းမ်ားပါပဲ။ အဲဒါဟာ မဇၩိမပဋိပဒါ ပါပဲ။
ဒီ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာကုိ က်င့္သုံးျခင္းျဖင့္
၁။ ခႏၶာသည္ ထုိးထြင္းသိျမင္အပ္တဲ့ ဒုကၡသစၥာ၊
၂။ တဏွာေခါင္းေဆာင္တဲ့ ကိေလသာေတြဟာ ပယ္ရွားရမည့္ သမုဒယသစၥာ၊
၃။ တဏွာ၏ အႂကြင္းမဲ့ခ်ဳပ္ရာ နိဗၺာန္ဟာ ဆုိက္ေရာက္ရမည့္ ပန္းတုိင္ နိေရာဓသစၥာ၊
၄။ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာတရားတုိ႕သည္ အစြန္းလြတ္ေအာင္ ကုိယ္ေစာင့္ေရွာက္ရမည့္ လမ္းမွန္ မဂၢသစၥာ၊
ဤသစၥာေလးပါးကို ကိုယ္တုိင္က်င့္ျခင္းျဖင့္ ကုိယ္ပုိင္ဉာဏ္နဲ႕ ထုိးထြင္း သိျမင္ပုံကုိ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ဤတရားေဒသနာ အဆုံးမွာေတာ့ အရွင္ေကာ႑ညဟာ သေဘာေပါက္ သိျမင္သြားတာက ‘သမုဒယဓမၼအားလုံးဟာ နိေရာဓေရာက္လွ်င္ အၿပီးအဆုံးပဲ’ လုိ႕ တရားမ်က္လုံး ရသြားျခင္းပါပဲ။ အထက္မွာေျပာခဲ့တဲ့အတုိင္း တစ္ေန႕တစ္ပါး ေသာတာပန္ရဟန္းျဖစ္ၾကၿပီး လျပည့္ေက်ာ္(၅)ရက္ေန႕မွာ အနတၱေဒသနာ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
အနတၱတရားဆုိတာက ခႏၶာ (၅) ပါးထဲ၌ ခုိင္ၿမဲေသာ အတၱမရွိေၾကာင္း ရွင္းလင္းေသာတရားပါပဲ။ ရုပ္၊ နာမ္၏စြမ္းရည္ျပ ဗုဒၶအဘိဓမၼာ မေပၚမီက ေရွးလူတုိ႕၏ အယူအဆ လူခႏၶာပ်က္စီးသြားေသာ္လည္း ဘယ္ေတာ့မွ မပ်က္စီးေသာ အတၱက တစ္ခႏၶာမွတစ္ခႏၶာ၊ တစ္ဘ၀မွတစ္ဘ၀သုိ႕ ေကာင္းမႈ, မေကာင္းမႈ၊ ေကာင္းက်ဳိး, မေကာင္းက်ဳိးတုိ႕ကို သယ္ေဆာင္သြားသည္ဟူေသာ အတၱ၀ါဒသည္ အိႏၵိယ၌ ထြန္းကားစြဲၿမဲေနခဲ့ပါသည္။ မ်ဳိးေစ့ကေလးတစ္ခုထဲမွာ ေနာင္လာမည့္ အပင္, အကိုင္း, အရြက္, အသီး, အပြင့္အားလုံးတုိ႕၏ ပုံရိပ္၊ အေရာင္, အရသာသတၱိအားလုံးကို ထိန္းထားႏုိင္ခဲ့ၿပီး ေျမ, ေရႏွင့္ ေပါင္းစပ္မိေသာအခါ အပင္, အကုိင္း, အသီးစေသာ အက်ဳိးမ်ား အဆက္ဆက္ေပၚေပါက္လာခဲ့ၾကသည္။ ေျမ, ေရတုိ႕ႏွင့္ ေတြ႕ရေသာ မ်ဳိးေစ့သည္ အပင္သစ္ကုိ ျဖွစ္ေစ၍ ပ်က္စီးခဲ့ၿပီး အပင္အသစ္ထဲသုိ႕ ထုိမ်ုိးေစ့ေဟာင္းသည္ မပ်က္စီးပဲ ကူးေျပာင္း၀င္ေရာက္၍ မသြား၊ အပင္သစ္ႏွင့္အသီးသစ္၊ မ်ဳိးေစ့သစ္တုိ႕ တဖန္ျဖစ္ၾကျပန္သည္။ သုိ႕ေသာ္ ထုိျဖစ္သမွ် အသစ္အသစ္တုိ႕သည္ အေဟာင္းအေဟာင္းမ်ဳိးေစ့မွာ သမုဒယရွိၾကသည္ကုိ ထုိေရွးေဟာင္း အိႏၵိယ လူမ်ဳိးတုိ႕ သေဘာမေပါက္ၾက။
ဤအခ်က္ကုိ ျမတ္ဗုဒၶက ကံသည္မ်ဳိးေစ့၊ တဏွာသည္ေျမႀကီး၊ အ၀ိဇၨာသည္ေရ ဤအေၾကာင္းသမုဒယေၾကာင့္ ခႏၶာဇာတိ အပင္သစ္ျဖစ္ရသည္ စသည္ျဖင့္ အ၀ိဇၨာ, တဏွာ, ကံတုိ႕သည္ အတၱမဟုတ္၊ ခႏၶာ၌အတၱမရွိေၾကာင္း ရွင္းလင္းကာ အတၱလကၡဏသုတ္ကုိ ၀ါဆုိလျပည့္ေက်ာ္(၅)ရက္ေန႕မွာ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါသည္။
အနတၱတရား အဆုံးမွာ ေသာတာပန္သံဃာ (၅)ပါး စလုံး ရဟႏၱာသံဃာ ျဖစ္ေတာ္မူၾကပါသည္။ သုိ႕ျဖစ္၍ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႕သည္ အလြန္ထူးျမတ္သည့္ ဓမၼရတနာေန႕၊ သံဃာ့ရတနာေန႕ဟု ဗုဒၶသာသနာသမုိုင္းတြင္ ထူးျခားစြာ ေမာ္ကြန္းတင္ပါသတည္း။

အဓိပတိ ဆရာေတာ္
သီတဂူဗုဒၶတကၠသိုလ္
သီတဂူ စန္းလပမာ ခ်မ္းျမသာယာ ရွိၾကပါေစ။
သူေတာ္ေကာင္းဓာတ္ တရားျမတ္ လႊမ္းပတ္ကမၻာ တည္ပါေစ။

နယုန္လျပည့္ မဟာသမယေန႔

၁၃၅၈-ခု ႏွစ္၊ ျမန္မာ့႐ုပ္ျမင္သံၾကားအစီအစဥ္မွ အသံလႊင့္ ေဟာၾကားေတာ္မူအပ္ေသာ
နယုန္လျပည့္ မဟာသမယေန႔
=======================

တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စဥ္အေပါင္းတုိ႔ ယေန႔သည္ နယုန္လျပည့္ေန႔ ျဖစ္ပါတယ္၊ နယုန္လျပည့္ေန႔ကုိ မဟာသမယေန႔လုိ႔ ေခၚပါတယ္၊ မဟာသမယဆုိတာ ျမတ္ေသာ အခါေတာ္ ( သုိ႔ ) ျမတ္ေသာအစည္းအေ၀း၊ ျမင္ျမတ္သူတုိ႔၏ ႀကီးက်ယ္ေသာ အစည္းအေ၀းလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္၊ အဲဒီအစည္းအေ၀းကုိ သကၠတုိင္း ႏွင့္ ေကာလိယတုိင္း နွစ္တုိင္းတုိ႔၏ အၾကား ေရာဟိနီျမစ္၏ အေနာက္ဘက္ သကၠတုိင္းနယ္ထဲက ဟိမ၀ႏၲာ ေတာင္ေျခမွာ က်င္းပခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရား ၀ါေတာ္ ( ၁၅ ) ၀ါ အရ သကၠတုိင္း ကပိလ၀တၳဳၿမိဳ႕ နိေျဂာဓာ႐ုံေက်ာင္းမွာ သီတင္းသုံးဆဲကာလ မုိးဦးက် နယုန္လဆန္းေလာက္မွာ သက်လူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ေကာလိယလူမ်ိဳးတုိ႔ ေရာဟိနီျမစ္ေရကုိ အေ၀မတည့္ၾက ေရလုၾကရာမွ စတင္၍ ႏွစ္ျပည္ေတာင္ စစ္ျဖစ္လုနီးေသာ ျငင္းခုံပြဲႀကီး ပဋိပကၡမႈႀကီး ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္၊ ထုိႏွစ္က မုိးေခါင္တဲ့အတြက္ ေရာဟိနီျဖစ္မွာ ေရအလြန္နည္းပါးတယ္၊ ကမ္းႏွစ္ဘက္က သက် ေကာလိယ လယ္သမားတုိ႔ဟာ လယ္မ်ားစုိက္ပ်ိဳးဖုိ႔ ျမစ္ေရကုိ ေ၀ခြဲၾကရာ အေ၀မတည့္ၾကသည့္အတြက္ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ ဆဲေရးၾကကာ စစ္ပြဲႀကီးျဖစ္လုနီး စစ္ျပင္ဆင္ၾကပါတယ္။
သက်လူမ်ိဳးမ်ားက ေကာလိယလူမ်ိဳးမ်ားကုိ သစ္ေခါင္းထဲမွာ ေနၾကတဲ့ အႏူမ်ိဳးေတြလုိ႔ အမ်ဳိးကုိကုိင္၍ ဆဲေရးၾကပါတယ္၊ ေကာလိယလူမ်ိဳးေတြကလည္း သက်လူမ်ိဳးေတြကုိ အမ်ိဳးမပ်က္ေစဖုိ႔ဆုိၿပီး ေမာင္ႏွမ အရင္း အခ်င္းခ်င္း အိမ္ေထာင္ျပဳတဲ့ တိရိစၧာန္လုိ လူေတြပဲဟု အမ်ိဳးမ်ိဳးထိခုိက္ ဆဲေရးၾကပါတယ္၊ လူမ်ိဳး ထိခုိက္ဆဲေရးၾကေတာ့ ျမစ္ကမ္းနားက လယ္သမားမ်ားကစတဲ့ ျငင္းခုန္ပြဲ ရန္ပြဲဟာ ေက်းရြာ၊ ေက်းရြာအုပ္စု၊ ၿမိဳ႕၊ ခ႐ိုင္၊ ျပည္နယ္၊ ဘုရင့္နန္းေတာ္အထိ အဆင့္ဆင့္ က်ယ္ျပန္႔သည့္ ရန္ပြဲႀကီး ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္၊ မင္းနန္းေတာ္ကုိ သတင္းေရာက္ေတာ့ မင္းႏွင့္ မူးမတ္ ေသနာပတိ ပါ၀င္တဲ့ စစ္တပ္ႀကီး ျပင္ဆင္ၿပီး ျမစ္ကမ္းႏွစ္ဖက္မွာ ႏွစ္ျပည္ေထာင္မင္းတုိ႔ စစ္ျပင္ဆင္ၾကပါတယ္၊ ဟိမ၀ႏၲာမွ စီးဆင္းလာသျဖင့္ ၾကည္လင္ေအးျမေသာ ေရာဟိနီျမစ္သည္ စိတ္ထိခုိက္ တုန္လႈပ္ဖြယ္ေကာင္းသည့္ ေလာဟိတနဒီ ေသြးျမစ္ ျဖစ္လုလု အေနအထားမွာ ရွိေနပါတယ္။
အဲဒီအခါ ျမတ္စြာဘုရား ၾကြလာပါတယ္၊ ေရာဟိနီးျမစ္ရဲ႕အထက္ေကာင္ကင္ကေန ထက္၀ယ္ဖြဲ႔ေခြ ထုိင္ေနေတာ္မူလွ်က္ ေမးပါတယ္၊ ေဆြမ်ိဳးအေပါင္းတုိ႔ ဒီစစ္ပြဲဟာ ဘာအေၾကာင္းျပဳ ျဖစ္ရတာလဲ၊ ျမစ္ေရကုိ အေၾကာင္းျပဳ ျဖစ္တဲ့ စစ္ပြဲပါဘုရားလုိ႔ ႏွစ္ဘက္လူတုိ႔ ေျဖၾကပါတယ္၊ ေရသည္ မည္မွ် တန္ဘုိးရွိပါသလဲ ဟု ေမးျပန္ရာ တန္ဘုိးနည္းေၾကာင္း ေျဖၾကားပါတယ္၊ သင္တုိ႔စစ္ျဖစ္ၾကလွ်င္ လူေတြမ်ားစြာ ေသၾက ေသြးေျမက် ျဖစ္ၾကမယ္၊ လူ႔အသက္ႏွင့္လူ႔ေသြး မည္မွ် တန္ဘုိးရွိပါသနည္းဟု ေမးျမန္းေတာ္မူရာ လူ႔အသက္ႏွင့္ လူ႔ေသြးတုိ႔ဟာ တန္ဘုိးမျဖတ္နုိင္ေအာင္ အဘုိးတန္ေၾကာင္း ပါဘုရားဟု ေလွ်ာက္ထားၾကပါတယ္။
ျမတ္စြာဘုရားက သင္တုိ႔တေတြဟာ အခ်င္းခ်င္း ေဆြမ်ိဳးေတြခ်ည္းပဲ၊ ေသြးသားဆက္စပ္တဲ့ ညီအစ္ကုိ ေမာင္ႏွမေတြ ျဖစ္ၾကတယ္၊ ေဆြမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္း စစ္ခင္းၾကတာ မသင့္ေတာ္ဘူး၊ တန္ဘုိးမရွိတဲ့ေရကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ တန္ဘုိးႀကီးမားလွေသာ လူ႔အသက္ေသြးတုိ႔ ေျမက်ပ်က္စီးတာလဲ မေတာ္ဘူးလုိ႔ ျမတ္စြာဘုရားက မိန္႔ၾကားေတာ္မူၿပီး ရန္ျဖစ္ေနၾကေသာ သက်ႏွင့္ ေကာလိယ ေဆြမ်ိဳးေတာ္စပ္ပုံ အတိတ္ျဖစ္ရပ္ကုိ ျပန္လည္၍ မိန္႔ၾကားေတာ္မူပါတယ္။
ခမည္းေတာ္ သုေဒၶါဒနမင္းတရားမွစ၍ ေနာက္ျပန္၍ ေရေသာ္ ရွစ္ေသာင္း ႏွစ္ေထာင္ ငါးရာေက်ာ္ တုန္းက ေရာဟိနီျမစ္ အထက္နားေလာက္ ဟိမ၀ႏၲာ ေတာင္ေျခမွာ ၾသကၠာကမင္းရယ္လုိ႔ ရွိခဲ့ဖူူးတယ္၊ ၾသကၠာကမင္းႀကီး၏ သားသမီး ( ၁၅ ) ေယာက္တုိ႔သည္ ကၽြန္းေတာႀကီးကုိ ရွင္း၍ ကပိလရေသ့ ေပးေသာ ေနရာမွာ ၿမိဳ႕သစ္၊ နန္းသစ္ တည္၍ ေနခဲ့ၾကတယ္၊ ကၽြန္းေတာထဲမွာ ျပည္သစ္၊ နန္းသစ္ တည္၍ ေနၾကတဲ့ လူမ်ိဳးကုိ သာကိယ လူမ်ိဳးလုိ႔ ေခၚတယ္၊ စြမ္းရည္သတၱိရွိတဲ့ လူမ်ိဳးျဖစ္လုိ႔ သကၠလူမ်ိဳးလုိ႔လဲ ေခၚတယ္၊ ကပိလရေသ႔၏ ေက်ာင္းေနရာမွာ တည္ေသာၿမိဳ႕ ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ကပိလ၀တ္ၿမိဳ႕လုိ႔လဲ ေခၚတယ္၊ မိဘရပ္ထံ ေနရင္းဌာေနမွ ထြက္ခြါ၍ တစ္ရပ္တစ္ရြာ တနယ္တေၾကးမွာ ေနၾကတဲ့ သက်သာကိယတုိ႔သည္ အျခားလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ ေရာယွက္မခံလုိၾကသည့္အတြက္ အမ်ိဳးပ်က္မွာ စုိးရိမ္ၾကေသာေၾကာင့္ ေမာင္ႏွစ္မခ်င္း အိမ္ေထာင္ျပဳၾကတယ္။
ႏုိင္ငံေတာ္ကုိ အစစြာ တည္ေထာင္ၾကတဲ့ ေမာင္ႏွစ္မ ( ၁၅ ) ေယာက္တုိ႔တြင္ မင္းသမီ္း မင္းသား ( ၁၄ ) ေယာက္တုိ႔ အခ်င္းခ်င္းလွည့္၍ အိမ္ေထာင္ျပဳၿပီး အႀကီးဆုံးေသာ မင္းသမီးႀကီးကုိ အစ္္မႀကီးျဖစ္၍ အမိအရာမွာ ထားခဲ့တယ္၊ အဲဒီ အႀကီးဆုံးေသာ သာကီ၀င္ မင္းသမီးႀကီးမွာ ႏူနာေရာဂါ စြဲကပ္ခဲ့သည့္အတြက္ ေတာသုိ႔ အပုိ႔ခံခဲ့ရပါတယ္။
အျခားတစ္ဘက္မွ ရာမမင္းႀကီးကလည္း ႏူနာစြဲသျဖင့္ ေတာသုိ႔ ၀င္ခဲ့ပါတယ္၊ ရာမႏုိင္ငံေတာ္က ရာမမင္းႀကီးသည္ ကေလာပင္ သစ္ေခါင္း၌ ေန၍ ကေလာသီး ကေလာဆန္မ်ားစားၿပီး ႏူနာမ်ား ေပ်ာက္ခဲ့ပါတယ္။
အားကုိးရာမဲ့ေနတဲ့ သာကီ၀င္မင္းသမီးႀကီးကုိ ႏူနာေပ်ာက္ေနတဲ့ ရာမမင္းႀကီးက ေတြ႕ရတဲ့အခါ သူစားတဲ့ေဆးႏွင့္ အစားမ်ား ေကၽြးၿပီး ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ရာ မင္းသမီးႀကီးလည္း ႏူနာေပ်ာက္ခဲ့ရပါတယ္၊ ရာမမင္းႏွင့္ သာကီ၀င္မင္းသမီးႀကီးတုိ႔ ေမတၱာမွ်၍ ကေလာပင္ေခါင္းမွာ ေနၾကရာ သားေပါင္း (၃၂) ေယာက္ထြန္းကားခဲ့ပါတယ္၊ ကေလာပင္ေတာက မင္းသာေပါင္း (၃၂) ေယာက္ႏွင့္ ကၽြန္းေတာက မင္းသမီး ( ၃၂) ေယာက္တုိ႔ ထိမ္းျမန္းၾကတဲ့အခါ ကေလာပင္ေတာထဲမွာ ေကာလိယလူမ်ိဳးရယ္လုိ႔ ျဖစ္ထြန္းလာခဲ့ၾကပါတယ္။
ဒါ့ေၾကာင့္ ေရာဟိနီျမစ္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ စစ္ျဖစ္လုနီး အျပန္အလွန္ ဆဲေရးေနၾကသူေတြဟာ ေသြးတူ၊ မ်ိဳးတူ၊ ေဆြရင္းမ်ိဳးရင္း၊ ညီအစ္ကုိ ေမာင္ႏွစ္မရင္းေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီရန္ပြဲဟာ အဘုိးမတန္သည့္ အရာ၀တၳဳကုိ အေၾကာင္းျပဳၿပီး တန္ဘုိးမျဖတ္ႏိုင္ေသာ လူတုိ႔၏အသက္ေသြးမ်ား ေျမက်ဆုံး႐ႈံးရမည့္ ေဆြမ်ိဳးအခ်င္းခ်င္း ျဖစ္တဲ့စစ္ပြဲ ၊ မသင့္ေတာ္တဲ့ စစ္ပြဲ၊ မျဖစ္ထုိက္တဲ့ စစ္ပြဲလုိ႔ ျမတ္စြာဘုရားက ဆုံးမေတာ္မူပါတယ္။
ရန္စိတ္၊ ရန္သူစိတ္ ေပါက္ေနၾကတဲ့ ကမ္းႏွစ္ဘက္က ႏွစ္ျပည္ေထာင္ မင္းတုိ႔ဟာ ေဆြစိတ္ မ်ိဳးစိတ္မ်ား ေပၚေပါက္လာၾကၿပီး ကုိင္စြဲထားၾကတဲ့ လက္နက္မ်ားကုိ ေရာဟိနီျမစ္ထဲမွာ ပစ္ခ်ေျမွာလုိက္ၾကပါတယ္။
တရားခ်စ္ခင္ သူေတာ္စင္အေပါင္းတုိ႔ ဤသည့္နယုန္လ၏ ေရွ႕ပုိင္းရက္မ်ားမွာ အထက္ေျပာခဲ့တဲ့ ရန္ပြဲျဖစ္တဲ့ေနရာ ေရာဟိနီျမစ္ေပၚမွာ-
- ၾကပ္ၾကပ္စိပ္စိပ္ ေပါက္ေနေသာ သစ္ေတာကုိ ေလျပင္း
မုန္တုိင္းတုိ႔ မတုိက္မလွဲႏုိင္သလုိ မလုိမုန္းထားသူတုိ႔
မၿဖိဳခြဲႏုိင္ေအာင္ ကုိယ္စိတ္ႏွစ္ရပ္ ညီညြတ္စြာ ေနသင့္ေၾကာင္း
ေကာင္းစြာဆုံးမသည့္ ႐ုကၡဓမၼဇာတ္ေတာ္။
- အခ်င္းခ်င္း ျငင္းခုန္ ကြဲျပားၾကတဲ့ ငုံးမ်ားဟာ မုဆုိးမ်ား
သတ္စားခံရေၾကာင္း ၊ ျငင္းခုန္ျခင္းသည္ အက်ိဳးမရွိ ၊
မိမိတုိ႔ျငင္းခုန္ျခင္းသည္ သူတစ္ပါးတုိ႔ စားေပါက္ျဖစ္ေၾကာင္း
ေကာင္းစြာ ဆုံးမသည့္ ၀ဋၬကဇာတ္ေတာ္။
- အားငယ္သူကုိ မထီမဲ့ျမင္ မျပဳသင့္ေၾကာင္း
ခြန္းအားနည္းသူကုိအထင္ေသးမိက သူ၏ထက္ျမက္ေသာ
ကုိယ္ပုိင္ဉာက္ကုိအသုံးခ်ႏုိင္ေသာအခါ မထီမဲ့ျမင္ျပဳမိေသာ အင္းအားႀကီးသူတုိ႔
ပ်က္စီးရေၾကာင္း ေကာင္းစြာဆုံးမသည့္ လဋဳကိကဇာတ္ေတာ္။
- ျမစ္ကမ္းႏွစ္ဘက္မွ လယ္သမားတုိ႔ ျငင္းခုံမႈ ဆဲေရးမႈတုိ႔ကုိ
မစိစစ္ဘဲ စစ္ျပင္မိၾကသည္မွာ အမႈိက္ကစ၍ ျပသာဒ္မီးေလာင္
ဆုိတာလုိ လယ္သမားရန္ပြဲဟာ ႏွစ္ျပည္ေထာင္စစ္ပြဲ မျဖစ္သင့္ေၾကာင္း
ေကာင္းစြာ ဆုံးမသည့္ ပထ၀ီဥျႏၵိယဇာတ္ေတာ္။
- အရာမဟုတ္သည္၌ အမ်က္မထြက္သင့္ေၾကာင္း ေသးငယ္ေသာ
အေၾကာင္းမဟုတ္ေသာ အျဖစ္ကုိ ႐ုိးမယ္ဖြဲ႕ အရာမဟုတ္သည္၌
ရန္ျငိဳးဖြဲ႕ျခင္းသည္ ႏွစ္ဦးစလုံး ပ်က္စီးမႈျဖစ္ေၾကာင္း သူ႔အမ်ိဳး လက္ညွိဳး
ထုိး၍ ဆဲေရးျခင္းသည္ ကုိယ့္အမ်ိဳးကုိပင္ ဆဲေရးျခင္း ျဖစ္ေနတတ္ေၾကာင္း
ေဒါင္းကသလုိ မျဖစ္သင့္ေၾကာင္း ၊ ႀကိဳ႕ပင္ေအာက္အိပ္ေနေသာ ၀က္၀ံႏွင့္
ႀကိဳ႕ပင္ေစာင့္နတ္တုိ႔ ရန္ျဖစ္ၾကရာ ၀က္၀ံေရာ ႀကိဳ႕ပင္ပါ ဖ်က္ဆီးခံရၿပီး
သစ္ခုတ္သမားက ၀က္၀ံသားေရခြါ ၀က္၀ံသားစား ႀကိဳ႕ပင္ကုိလွဲ ႀကိဳ႕သားကုိ
လွည္းလုပ္၍ စီးသြားပုံျဖင့္ အခ်င္းခ်င္း ရန္ျဖစ္ျခင္းသည္ သူတစ္ပါး၏ အက်ိဳး
စီးပြားျဖစ္ဖုိ႔သာတည္း ဟု ဆုံးမေသာ ဖႏၵနဇာတ္ေတာ္။
- ညီညြတ္ေရးနည္းလမ္းျပ မိမိကုိယ္ကုိ ဆုံးမၾကဖုိ႔ လမ္းညႊန္တရား
ျဖစ္သည့္ အတၱဒ႑သုတ္ေတာ္……
အဲဒီလုိ သုတၱန္တစ္ခုႏွင့္ ဇာတ္ေတာ္ ငါးခု တုိ႔ကုိ မိမိ၏ ေဆြမ်ိဳးမ်ားအား ေကာင္းကင္ကေန ေဟာၾကာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ဤသုိ႔လွ်င္ မေျပာပေလာက္သည့္ အမႈကေလးကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ျဖစ္ေသာ သက်ႏွင့္ ေကာလိယ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္မ်ား၏ ရန္ပြဲသည္ ေရာဟိနီျမစ္ေပၚမွာ ၿငိမ္းခ်မ္းခဲ့ပါၿပီ။ ရန္ၿငိမ္းသည့္ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ တစ္ဘက္ (၂၅၀)စီေသာ စစ္သည္ေတာ္ မင္းသားမ်ား ရဟန္းျပဳၾကပါတယ္။ သက်ႏွင့္ ေကာလိယ ရဟန္းေတာ္ (၅၀၀)တုိ႔ကုိ ျမတ္စြာဘုရားက ကပိလ၀တ္ၿမိဳ႕အနီး ဟိမ၀ႏၲာေတာင္ေျခ မဟာ၀နေခၚ ထူနက္သည့္ ေတာႀကီးမွာ ထား၍ ကမၼ႒ာန္းေပးပါတယ္။
ရဟန္းငါးရာတုိ႔ အိမ္မွာ ေနရစ္ခဲ့ၾကတဲ့ ဇနီးေဟာင္းမ်ားက ျဖားေယာင္းၾကသည့္အတြက္ ရဟန္းဘ၀မွာ ၿငီးေငြ႔ၾကပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားက သူတုိ႔ရဲ႕စိတ္ကုိ သိေတာ္မူသည့္အတြက္ ဟိမ၀ႏၲာ ကုဏာလအုိင္သုိ႔ ေဆာင္ေတာ္မူလွ်က္ ကုဏာလအုိင္၌ ကာမ၏အျပစ္ကုိ ေဖာ္ျပေသာ ကာမကုိၿငီးေငြ႔ရြံမုန္းေစေသာ ေဒသနာ မဟာကုဏာလဇာတ္ေတာ္ႀကီးကုိ ေဟာေတာ္မူပါတယ္။ ဤဇာတ္ေတာ္ႀကီးအဆုံးမွာ ရဟန္း (၅၀၀)တုိ႔ တန္ခုိးႏွင့္တကြ ေသာတာပတၱိမဂ္ဖုိလ္သုိ႔ ေရာက္ၾကပါတယ္။ ေသာတာပန္မင္းသား သက်သာကိယ ရဟန္း(၅၀၀)ကုိ ျမတ္စြာဘုရားက မဟာ၀ုန္ေတာအုပ္ႀကီးသုိ႔ ျပန္လည္ေခၚေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ နယုန္လဆန္း (၁၄)ရက္ေန႔ေလာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ကပိလ၀တ္ၿမိဳ႕အနီး မဟာ၀ုန္ေတာႀကီးမွာ ရဟန္း(၅၀၀)တုိ႔အား ကမၼ႒ာန္းေပးပါတယ္။
နယုန္လျပည့္ေန႔မွာ ရဟန္း(၅၀၀)တုိ႔ ႀကီးစဥ္ငယ္လုိက္ တစ္ပါးစီ တစ္ခ်ိန္စီ ရဟႏၲာျဖစ္ၾကရာ ေရွ႕ေနာက္စဥ္ဆက္ ရဟႏၲာျဖစ္ၾကရတဲ့ ရဟႏၲာ(၅၀၀)တုိ႔သည္ ႀကီးစဥ္ငယ္လုိက္ တန္းစီ၍ ဘုရားထံသုိ႔ သတင္းပုိ႔ရန္ ေလွ်ာက္ထားရန္သြားၾကရာ စၾက၀ဠာ တစ္ေသာင္းမွ မေရမတြက္ႏုိင္ေသာ နတ္ျဗဟၼာ အေပါင္းသည္လည္း စုေ၀းေရက္ရွိလာၾကပါတယ္။ အခ်ိဳ႕သုဒၶါ၀ါသဘုံက အနာဂါမ္ ရဟႏၲာ ျဗဟၼာႀကီးမ်ား သမာပတ္၀င္းစားေနရာက ထ၍ သူတုိ႔ေနရာၾကည့္လုိက္ရာ တိတ္ဆိတ္ေနသည္ကုိျမင္ရ ျဗဟၼာတစ္ေယာက္မွ် မရွိသည္အထိပါပဲ။ မဟာ၀ုန္ မဟာသမယသုိ႔သြားၾကတာ အကုန္လုံးပါပဲ။
မဟာ၀ုန္အစည္းေ၀းႀကီးသို႔ တတ္ေရာက္ေနၾကၿပီဟု သိရတဲ့အခါ သူတုိ႔ ေနာက္ၾကေနသည့္အတြက္ အစည္းအေ၀းအမွီ အေျပးလာၾက အျမန္လာၾကရာ ေနစရာမရွိလုိ႔ စၾက၀ဠာတံတုိင္းအစြန္းနားမွာ ကပ္၍ေနၾကရပါတယ္။ ေနရာအခက္အခဲ ျဖစ္ၾကရပါတယ္။ အပ္ဖ်ားတစ္ေထာက္စာေလာက္ ေနရာမွာပင္ နတ္ျဗဟၼာမ်ား (၁၀, ၂၀, ၃၀, ၄၀, ၅၀, ၆၀, ၈၀,)ေသးငယ္ေသာကုိယ္ကုိ ဖန္ဆင္း၍ စုေ၀းၾကပါတယ္။ စၾက၀ဠာတံတုိင္းအထိ အျပည့္အၾကပ္ပါပဲ။
ရဟႏၲာေတြခ်ည္း ငါးရာႏွင့္ က်ည္ေတာက္မွာ ဆံမႈန္႔မ်ား သိပ္ထားသလုိ မ်ားျပား ျပည့္ၾကပ္ေနေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔၏ အစည္းအေ၀းႀကီးဟာ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၇၀) ၏ နယုန္လျပည့္ေန႔တုန္းက သကၠတုိင္း ကပိလ၀တ္၏ ေျမာက္ဘက္ ဟိမ၀ႏၲာ၏ ေတာင္ေျခ မဟာ၀န မဟာ၀ုန္ေတာႀကီးမွာ အႀကီးအက်ယ္ က်င္းပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ အစည္းအေ၀းႀကီးကုိ မဟာသမယ ေခၚတာပါပဲ။ မေရမတြက္နုိင္ေသာ နတ္ျဗဟၼာေတြထဲမွာ တခ်ိဳ႕နတ္မ်ားက စဥ္းစားၾကတယ္၊ ဒီေလာက္မ်ားတဲ့နတ္ေတြကုိ ဘုရား အကုန္သိမွာမဟုတ္ပါဘူးတဲ့ ။ ဒီနတ္ေတြရဲ႕ သူတုိ႔လာတာကုိ ဘုရားသိေစခ်င္တဲ့ စိတ္ကုိ ဘုရားက သိေတာ္မူသျဖင့္ သူတုိ႔ေက်နပ္၀မ္းသာရေအာင္ နတ္ျဗဟၼာမ်ား၏ အုပ္စုလုိက္ အမည္စာရင္းကုိ ျမတ္စြာဘုရားက ေၾကညာေတာ္မူေပးရပါတယ္။ အဲဒီနတ္ျဗဟၼာမ်ားရဲ႕ အမည္စာရင္း ေၾကညာခ်က္ကုိ စုေပါင္းလုိက္ေတာ့ သံဃာယနာ မွတ္တမ္းမွာ မဟာသမယသုတ္လုိ႔ ျဖစ္လာတယ္။
ဤ နယုန္လျပည့္ မဟာ၀ုန္ေတာမွာ စည္းေ၀းတဲ့မဟာသမယ အစည္းအေ၀းႀကီးမွာ လာေရာက္ စုေ၀းၾကတဲ့ နတ္ျဗဟၼာမ်ားကုိ ျမတ္စြာဘုရားက-
၁။ ရာဂထူေသာအုပ္စု
၂။ ေဒါသအားႀကီးေသာအုပ္စု
၃။ ေမာဟလြန္ကဲေသာအုပ္စု
၄။ သဒၶါအားေကာင္းေသာအုပ္စု
၅။ ၀ိတတ္အားႀကီးေသာအုပ္စု
၆။ ပညာအားႀကီးေသာအုပ္စု
ဟူ၍ (၆)အုပ္စု ခြဲလုိက္ပါတယ္။ (၆)အုပ္စုအားေလွ်ာ္ေသာ တရားေဒသနာ (၆)ပုဒ္ကုိ အေမး အေျဖလုပ္၍ ေဟာေတာ္မူပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားက ေမးရာ၌ ေျဖဆုိနုိင္သူမရွိသည့္အတြက္ ဗုဒၶကုိယ္စား နိမၼိတတစ္ဆူ ဖန္ဆင္းေတာ္မူပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶကုိယ္ေတာ္တုိင္က ေမး၍ ဖန္ဆင္းထားေသာ နိမၼိတ႐ုပ္ပုံေတာ္က ေျဖဆုိေတာ္မူပါတယ္။
ဒီကေန႔ေခတ္မွာ လူသားက ေမးတာကုိ ကြန္ပ်ဴတာ စက္႐ုပ္က ေျဖတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ဖန္ဆင္း႐ုပ္ႏွင့္ တကယ့္ဘုရား ခြဲျခားမရေအာင္ တစ္ထပ္တည္း တစ္ပုံတည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဘုရားႏွစ္ဆူ ပြင့္ေတာ္မူသည္ သုိ႔မဟုတ္ တစ္ျခား စၾက၀ဠာက အျခားဘုရားတစ္ဆူ ၾကြေတာ္မူလာသည္ဟု ထင္ၾကရပါသည္။
မဟာသမယ၏ ထူးျခားမြန္ျမတ္ပုံပါပဲ။ သက္ရွိဗုဒၶ၏ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္ႏွင့္ နိမၼိတဗုဒၶ၏ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္တုိ႔သည္ အခ်င္းခ်င္းေရာယွက္ကာ စၾက၀ဠာစြန္းနားသုိ႔တုိင္ေအာင္ ေဘးသုိ႔ေျပးသြားကာ အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာကုိ လႊမ္းမုိးေတာ္မူခ့ဲၾကပါတယ္။ အထက္အကနိ႒ဘုံတုိင္ေအာင္ လႊမ္းမုိး တတ္ခဲ့ပါတယ္။ သက္ရွိဗုဒၶႏွင့္ နိမၼိတဗုဒၶတုိ႔သည္ မ်က္ႏွာျခင္းဆုိင္ ေနထုိင္ေတာ္မူၾကကာ အေမးအေျဖျပဳလုပ္၍ သက္ရွိဗုဒၶက ေမးသမွ်ကုိ နိမၼိတဗုဒၶက ေျဖၾကားကာ တရားေဒသနာ (၆)ပုဒ္ သုတၱန္ (၆)ခုတုိ႔ကုိ ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
၁။ ရာဂစ႐ုိက္ရွိေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔အတြက္ သမၼာပရိဗၺာဇနိယသုတ္။
၂။ ေဒါသစ႐ုိက္ရွိေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔အတြက္ ကလဟ၀ိ၀ါဒသုတ္။
၃။ ေမာဟစ႐ုိက္ရွိေသာနတ္ျဗဟၼာတုိ႔အတြက္ မဟာဗ်ဴဟာသုတ္။
၄။ ၀ိတတ္စ႐ုိက္ရွိေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔အတြက္ စူဠဗ်ဴဟာသုတ္။
၅။ သဒၶါစ႐ုိက္ရွိ္ေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔အတြက္ တု၀ဋၬသုတ္။
၆။ ပညာစ႐ုိက္ရွိေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔အတြက္ ပုရာေဘဒသုတ္။
ဟူ၍ သုတ္ေပါင္း (၆)သုတ္တုိ႔ကုိ တစ္ေန႔တည္း ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ကုေဋေပါင္းမ်ားစြာေသာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔ သစၥာေလးပါး တရားသိျမင္ ကၽြတ္တန္း၀င္ကာ အရိယာ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
နတ္တုိ႔ရဲ႕အမည္စာရင္းကုိ ေဖာ္ျပေသာ မဟာသမယသုတ္ႏွင့္တကြ စ႐ုိက္ (၆) ပါး အသီးသီးရွိ နတ္မ်ားအား ေဟာေသာ မဟာသမယ (၆) သုတ္တုိ႔ကုိ နတ္မ်ားက အလြန္ၾကည္ညိဳၾကပါတယ္။ ၿမိဳ႕သစ္၊ အိမ္သစ္၊ စသည္ အသစ္တည္ေသာ သုမဂၤလာမႈမ်ား၌ မဟာသမယ (၇) သုတ္တုိ႔ကုိ ရြတ္ဆုိျခင္းျဖင့္ ၎တုိ႔၏ အကူအညီ အေစာင့္အေရွာက္ကုိ ရယူႏုိင္ၾကပါသည္။
သက်တုိ႔သည္ ျမတ္စြာဘုရား၏ ဘခင္မ်ိဳးမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ေကာလိယတုိ႔သည္ ျမတ္ဘုရား၏ မိခင္မ်ိဳးမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ မိမ်ိဳး ဘမ်ိဳးတုိ႔၏ ျငင္းခုံခုိက္ရန္ပြဲကို ေဆြမ်ိဳးစပ္၍ ၿငိမ္းခ်မ္းေစေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈကား ႀကီးက်ယ္ မ်ားျမတ္လွပါေပ၏။ မဟာသမယ၊ မဟာသႏၷိပါတ၊ မဟာဓမၼေဒသနာ၊ မဟာဓမၼာဘိသမယ၊ မဟာအတၳာဓိဂမ တုိ႔သည္ ေရာဟိနီ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးတရား၏ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားပင္ ျဖစ္ပါသတည္း။

- သုသုခံ ၀တ ဇီ၀ါမ၊
ေ၀ရိေနသု အေ၀ဒိေနာ၊
ေ၀ရိေနသု မႏုေႆသု၊
၀ိဟရာမ အေ၀ရိေနာ။
ေ၀ရိေနသု- ရန္ျပဳ၍ ေနၾကေသာ ၊ မႏုေႆသု - လူတုိ႔၏ အလယ္၌ ၊ အေ၀ရိေနာ - ရန္မျပဳၾကေသာ ၊ မယံ - ငါတုိ႔သည္ ၊ သုသုခံ - အလြန္႔အလြန္ ခ်မ္းသာစြာ ၊ ဇီ၀ါမ ၀တ - အသက္ရွင္ၾကရေပကုန္စြတကား။
တသၼာ - ထုိ႔ေၾကာင့္ ၊ ေ၀ရိေနသု - ရန္ျပဳ၍ ေနၾကေသာ ၊ မႏုေႆသု - လူတုိ႔၏အလယ္၌ ၊ မယံ - ငါတုိ႔တစ္ေတြသည္ ၊ အေ၀ရိေနာ - မည္သူ႔ကုိမွ် ရန္မျပဳၾကပါပဲ ၊ ၀ိဟရာမ - ေနလုိက္ၾကပါကုန္စုိ႔တကား။
- နဟိ ေ၀ေရန ေ၀ရာနိ ၊
သမၼႏၲိဓ ကုဒါစနံ ၊
အေ၀ေရန စ သမၼႏၲိ ၊
ဧသ ဓေမၼာ သနႏၲေနာ ။
ေ၀ရာနိ - ရန္တုိ႔သည္ ၊ ေ၀ေရန - ရန္တုန္႔မူသျဖင့္ ၊ ကုဒါစနံ - မည္သည့္အခါမွ် ၊ နသမၼႏၲိ - မၿငိမ္းႏုိင္ေလၾကကုန္ ။
ေ၀ရာနိ - ရန္တုိ႔သည္ ၊ အေ၀ေရန - ေမတၱာျဖင့္ တုန္႔ျပန္မွသာလွ်င္ ၊သမၼႏၲိ - ၿငိမ္းၾကေလကုန္၏ ။
ဧသဓေမၼာ - ဤသေဘာသည္ ၊ သနႏၲေနာ - ကမၻာဦးလူတုိ႔ က်င့္သုံးၾကတဲ့ သနႏၲနဓမၼ ကမၻာ့ ေရွးေဟာင္းတရား ျဖစ္ပါေပသတည္း ။

သီတဂူ စန္းလပမာ ခ်မ္းျမသာယာ ရွိၾကပါေစ ။
သတၱေလာကတစ္ခုလုံး ေဘးရန္ခပ္သိမ္း ကင္းၿငိမ္းပါေစ ။


အဓိပတိ ဆရာေတာ္
သီတဂူဗုဒၶတကၠသိုလ္
၁၃၅၈ - ခု၊ မဟာသမယေန႔

ဗုဒၶျဖစ္စဥ္ သာသနာ၀င္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္

ဘ၀တု သဗၺမဂၤလံ- ယခုရႈရ ဖူးရမယ့္အစီအစဥ္ကေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားျဖစ္စဥ္ ဗုဒၶ၀င္ႏွင့္ သာသနာ့ျဖစ္စဥ္ သာသနာ၀င္တုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားျဖစ္စဥ္ကုိ ဟိမ၀ႏၱာမွ စရမွျဖစ္ပါတယ္။ ဆီႏွင္းေတြ တြဲခုိေနရာ ဟိမာလယလုိ႔ဆုိတဲ့ ဟိမ၀ႏၱာေတာင္တန္းႀကီးရဲ႕ေတာင္ေျခမွာ စိမ္းစုိညိဳေမွာင္ေနတဲ့ ကြ်န္းေတာႀကီးမ်ား ေရွးတုန္းက ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ အဲဒီ ကြ်န္းေတာႀကီးထဲမွာ ကပၸိလဆိုတဲ့ ဘုရားအေလာင္း ရွင္ရေသ့ဟာ တရားႏွလံုး က်င့္သံုးလုိ႔ ေနခဲ့ဖူးပါတယ္။
သကၠႏိုင္ငံေတာ္ ကပၸိလ၀တ္ၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕အနီး လုမၺိနီဥယ်ာဥ္ေဒသမွာ ျမန္မာတို႔ တည္ထားကုိးကြယ္တဲ့ ေလာကမဏိစူဠာ ေစတီေတာ္နဲ႔ သိမ္, ေက်ာင္း, ဘုရား, တန္ေဆာင္းမ်ားကုိ ၾကည္ႏူးစြာ ယခုအတိုင္း ဖူးျမင္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားအေလာင္း မင္းသိဒၶတ္ကုိ သကၠႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕ၿမိဳ႕ေတာ္ ကပိလ၀တၳဳဆုိတဲ့ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္မွာ မယ္ေတာ္မာယာ၀မ္း ေရႊၾကာတုိက္ခန္းမွာ ပဋိသေႏၶယူခဲ့ၿပီး ဤ လမၺိနီဥယ်ာဥ္ေဒသမွာ မဟာသကၠရာဇ္ (၆၈) ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ ဖြားျမင္ေတာ္ မူခဲ့ပါတယ္။
ၾသကၠာကမင္းႀကီးရဲ႕ သားေတာ္သမီးေတာ္မ်ား ၿမိဳ႕သစ္တည္ နန္းသစ္ေဆာက္ဖုိ႔ ေနရာရွာၾကတဲ့အခါမွာ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ကပၸိလရွင္ရေသ့က သူ႔ေက်ာင္းေနရာကုိ ဖယ္ေပးၿပီးေတာ့ ေျမေနရာေပး ေရႊနန္းေတာ္ႀကီးနဲ႔ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးကုိ တည္ေဆာက္ေစခဲ့ပါတယ္။ ကပၸိလရေသ့ေပးတဲ့ ေက်ာင္းေနရာမွာ တည္ေဆာက္တဲ့ ေနရာျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ‘ကပၸိလ၀တၳဳ’ လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ကပၸိလ၀တၳဳလုိ႔ေခၚတဲ့ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္အနီး ပတ္၀န္းက်င္မွာ ကြ်န္းေတာႀကီးေတြ ၀ုိင္း၀ုိင္းလည္ေနခဲ့ပါတယ္။ ထုိကြ်န္းေတာ္ကုိရွင္းလင္း တည္ေထာင္ ဖန္ဆင္းတဲ့ မင္းသား မင္းသမီးေတြရဲ႕ ထုိႏုိင္ငံေတာ္ႀကီးဟာ ‘သကၠႏုိင္ငံေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ လူစြမ္းေကာင္းတုိ႔ ႏိုင္ငံလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ ကြ်န္းေတာထဲမွာ ရွင္းၿပီးေတာ့ ေနၾကသည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ထုိလူမ်ိဳးတို႔ကုိ သာကိယ လူမ်ိဳးလုိ႔ ေခၚခဲ့ပါတယ္။ ကပၸိလ၀တၳဳ၏ အေရွ႕ဘက္မွာ ရာမမင္းဆက္ႏွင့္ သာကိယမင္းဆက္တုိ႔ ေရယွက္ရာမွ ျဖစ္ပြားလာတဲ့ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးဟာ ေကာလိယလူမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ ကေလာပင္ေတာႀကီးကုိ ရွင္းလင္း၍ မင္းသား မင္းသမီးမ်ားေရကစားရာ ေရကူးကန္ႀကီး ၀ုိင္းကာ တည္ေထာင္ဖန္ဆင္ခဲ့တဲ့အတြက္ ေကာလိယတို႔၏ နယ္ျခားမ်ဥ္းေစာင္းကေတာ့ ေရာဟိနီျမစ္ပါပဲ။
သကၠတိုင္း ကပၸိလ၀တ္ၿမိဳ႕သား သုေဒၶါဒန မင္းတရားႏွင့္ ေကာလိယတုိင္း၊ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕သူ မာယာေဒ၀ီတို႔မွ ေပါက္ဖြားလာခဲ့တဲ့ ေယာကၤ်ားျမတ္တစ္ဆူကေတာ့ သိဒၶတၳမင္းသားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကေန႔ လုမၺိနီေဒသရဲ႕ အေနာက္ေျမာက္မုိင္ (၃၀) ခန္႔ သြားေရာက္လုိ႔ ၾကည့္မယ္ဆုိရင္ ကပိလ၀တ္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေဟာင္းနဲ႔ ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ခမည္းေတာ္ႀကီး အရဟတၱဖုိလ္ေပါက္ နိဗၺန္ေရာက္ ရဟႏၱာျဖစ္ၿပီး ထီးျဖဴးေဆာင္းလွ်က္ မင္းေျမွာက္တန္ဆာငါးပါး ၀တ္ဆင္ၿပီး ပရိနိဗၺာန္စံခဲ့တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ၾကြင္းက်န္အ႐ုိးဓာတ္မ်ား ဌာပနာတဲ့ သုေဒၶါဒနမင္းတရားရဲ႕ ေစတီေဟာင္းကုိလည္း ဖူးျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
သားေတာ္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ဖြားျမင္ၿပီး မာယာေဒ၀ီဟာ (၇) ရက္အၾကာမွာ နတ္ရြာစံခဲ့ေတာ့ မာယာေဒ၀ီရဲ႕ ႐ုပ္ကလာပ္ကုိလည္း ကပၸိလ၀တ္ၿမိဳ႕ေဟာင္းရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ ယြန္းယြန္းမွာ သုေဒၶါဒနမင္းတရားရဲ႕ အ႐ိုးဓာတ္ေစတီနဲ႔ ယွဥ္တြဲၿပီးေတာ့ ဌာပနာထားခဲ့တဲ့ ေစတီေဟာင္းႏွစ္ဆူရဲ႕ အုတ္ခံရာမ်ားကုိ ယွဥ္လွ်က္ဖူးရတဲ့အခါမွာ တစ္မ်ိဳးပင္ လြမ္းစရာျဖစ္ရပါတယ္။ ကပၸိလ၀တ္ပ်က္ၿပီးတဲ့အခါမွာ ကပၸိလနဲ႔ မနီးမေ၀းတစ္ေနရာ အိႏၵိယနယ္စပ္နဲ႔ခပ္လွမ္းလွမ္း တစ္ေနရာမွာ ေမာရိယၿမိဳ႕ေတာ္ ေမာရိယႏုိင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ခဲ့ပါေသးတယ္။ အဲဒီ ေမာရိယၿမိဳ႕ေတာ္ ေမာရိယႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ ေနရာမွာ အေသာကမင္းတရား စုိက္ထူထားတဲ့ ေက်ာက္တုိင္ႀကီးဟာ ေျမမွာတစ္၀က္လဲလွ်က္ တစ္၀က္နဲ႔ ေဒါင္း႐ုပ္ကေလး အမွတ္အသားပါၿပီးေတာ့ ေမာရိယမင္းဆုိတဲ့ အထိမ္းအမွတ္ကုိ ထုိေက်ာက္တုိင္ႀကီးက ေဖာ္ျပေနတယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္။
သက်လူမ်ိဳးတုိ႔နဲ႔ ေကာလိယလူမ်ိဳးတုိ႔ ေဆြမ်ိဳးရင္းျဖစ္ၾကေပမယ့္ ေဆြမ်ိဳးရင္းျဖစ္မွန္း ျပန္မသိႏိုင္ၾကတဲ့အတြက္ နယ္ျခားျဖစ္လွ်က္ ရွိေနတဲ့ ေရာဟိနီဆုိတဲ့ ျမစ္ကေလးမွာ မုိးဦးက်အခါကာလ လယ္သမားေတြ ေရလုတဲ့ စစ္ပြဲႀကီး ျဖစ္ခဲ့ဖူးတာဟာလည္းပဲ သာသနာေတာ္ရဲ႕ သမုိင္းမွာျဖင့္ အထူးပင္ မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ အခ်က္တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။
သကၠတုိင္း ကပၸိလ၀တၳဳၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္ကုိ လွမ္းေမွ်ာ္ၾကည့္လုိက္မယ္ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ကေလာပင္ေတာႀကီးဟာ အႀကီးအက်ယ္ ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ ထုိကေလာေတာထဲမွာ စတင္ျဖစ္လာတဲ့လူမ်ိဳးဟာ ေကာလိယလူမ်ိဳး၊ မင္းသားေတြ၊ မင္းသမီးေတြ ေရကစားရာ ေရကန္ႀကီးကုိ ၀ုိင္းၿပီးေတာ့ ၿမိဳ႕ႀကီးတည္ေဆာက္ၾကတဲံအခါမွ ထုိၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ ေဒ၀ဒဟေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မင္းသား၊မင္းသမီးေတြ ေရကစားတဲ့ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕မယ္ေတာ္ႀကီး မာယာေဒ၀ီနဲ႔ မိေထြးေတာ္ မဟာပဇာပတိ ေဂါတမီတုိ႔ဟာ ေကာလိယတုိင္း၊ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕ေတာ္သူမ်ား ျဖစ္ၾကပါတတယ္။ အခုျမင္ရတဲ့ ပုံေတာ္မ်ားကေတာ့ သားေတာ္သိဒၶတၳဖြားၿပီး (၇)ရက္အၾကာ နတ္ရြာစံခဲ့တဲ့ မာယာေဒ၀ီရဲ႕ ႐ုပ္ထုနဲ႔ မာယာနတ္ကြန္းျဖစ္ပါတယ္။ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕သူေတြ ေကာက္ရိတ္သိမ္းေနၾကပါၿပီ။ ဒီေန႔ ျမင္ရတဲ့ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းရဲ႕ ျမင္ကြင္းပါပဲ။ ေဒ၀ဒဟဆုိတဲ့အတုိင္း မင္းသား၊မင္းသမီးမ်ား ေရကစားရာ ေရကူးကန္မွာ အခုလည္း မင္းသားေတြလား မင္းသမီးေတြလား ေရကစားေနတဲ့ ႐ႈခင္းတစ္မ်ိဳးဟာ အလြန္ၾကည္ႏူးစရာ ေကာင္းပါတယ္။ ရာမရြာမွာေနၾကတဲ့ ေကာလိယမင္းမ်ိဳးေတြ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ရ႐ွိခဲ့တဲ့ ဓာတ္ေတာ္ေ၀စုတစ္စုကုိ ေကာလိယမင္းမ်ိဳးတုိ႔ရဲ႕အစ ရာမမင္းႀကီးေနခဲ့တဲ့ ရာမရြာမွာ အခုျမင္ရတဲ့အတုိင္း ၿပိဳက်ေနတဲ့ ကုန္းမို႔မုိ႔ေလးဟာျဖင့္ ဓာတ္ေတာ္ဌာပနာရာ ဓာတုေစတီေဟာင္းႀကီးရဲ႕ ေနရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာတစ္၀ုိက္ကုိ (ရမ္ဂါမ္) ရာမရြာလုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ေကာလိယတုိင္း၊ ေဒ၀ဒဟၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားေတြ လယ္ယာမ်ား ရိတ္သိမ္ၿပီး ကြ်ဲ၊ ႏြားေတြကုိဆြဲၿပီးေတာ့ အိမ္ျပန္ခ်ိန္ ညေနခင္း ဆည္းဆာ႐ႈခင္းဟာျဖင့္ ဟုိ ေကာလိယမင္းမ်ိဳးတုိ႔ရဲ႕အစ ရာမမင္းႀကီးကိုပင္ လွမ္းၿပီးေတာ့ လြမ္းရမယ့္ ႐ႈခင္းမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ေလာကဓာတ္က လျပည့္၀န္ႀကီး ၀င္း၀င္းလက္လက္ ထြက္လာသလုိ အစံုစံုပြင့္ၾကကုန္တဲ့ အင္ၾကင္းပင္ပ်ိဳတုိ႔ရဲ႕အၾကားမွာ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာဟာ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ ဖြားရာေျမဟု မွတ္တမ္းတင္ခဲ့တဲ့ အေသာကမင္းတရားရဲ႕ ေက်ာက္တုိင္ႀကီး မာယာေဒ၀ီ ေရကစားရာ၊ ေရသံုးသပ္ရာ ေရကူးကန္ (၇)ရက္အၾကာ နတ္ရြာစံခဲ့တဲ့ မာယာေဒ၀ီကုိ သက်နဲ႔ ေကာလိယတုိ႔က နတ္ကြန္းေဆာက္ၿပီးေတာ့ တည္ထားခဲ့တဲ့ မာယာေဒ၀ီနတ္ကြန္း၊ ဤေက်ာက္တုိင္ႀကီးမွာ အေသာကမင္းတရားႀကီးက ဘိသိက္သြန္းၿပီးေတာ့ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ၾကာတဲ့အခါမွာ သိဒၶတၳ ဖြားရာေျမကုိ ငါေရာက္ခဲ့တယ္။ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ပူေဇာ္ခဲ့သည္ကုိ မွတ္တမ္းတင္ဖုိ႔ရန္ကုိလည္းေကာင္း ဤေက်ာက္စာကုိ ငါ စုိက္ထူခဲ့သည္ဟု ေက်ာက္စာမ်ား ေရးထားခဲ့ပါတယ္။
ဤေနရာမွာ ျမတ္စြာဘုရား ပရိနိဗၺာန္မစံမီႏွင့္ စံေတာ္မူၿပီးတဲ့ေနာက္ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေက်ာင္းတုိက္မ်ား တည္ေဆာက္ခဲ့သျဖင့္ ေက်ာင္းေနရာေဟာင္းမ်ားကုိလည္း ဖူးျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဖြားလွ်င္ဖြားခ်င္း မတ္တပ္ရပ္၊ ေျမာက္ဘက္ကုိ ခုႏွစ္လွမ္းလွမ္း ၾကြျမန္းတဲ့ေနရာမွာ တည္ထားခဲ့တဲ့ ေျခဖ၀ါးေအာက္က ၾကာပြင့္ ေပါက္တဲ့ ေနရာမွာ တည္ထားခဲ့တဲ့ ေစတီေဟာင္းကေလးမ်ား အထိမ္းအမွတ္ပါ။ ညာလက္ကုိေျမွာက္ ေျမာက္ဘက္ကုိ ခုႏွစ္လွမ္းလွမ္းၾကြျမန္းၿပီးတဲ့ သိဒၶတၳမင္းျမတ္သည္ ‘အေဂၢါဟသိၼ ေလာကႆ’ ဒီကမၻာမွာ ငါ အျမတ္ဆံုးလုိ႔ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့ပါတယ္။ မတ္တပ္ရပ္ အင္ၾကင္းကုိင္းကုိကုိင္လွ်က္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ကုိ ဖြားျမင္ေတာ္မူခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီကားခ်ပ္ပါ။ နိေျဂာဓာရာမ္-နိေျဂာဓဥယ်ာဥ္ နိေျဂာဓမင္းသားႀကီးရဲ႕ ဥယ်ာဥ္ ျမတ္စြာဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ေနျပည္ေတာ္ျပန္ေရာက္တဲ့ (၁၀၄) ခုႏွစ္ရဲ႕ ကဆုန္လျပည့္ေန႔တုန္းက ဗုဒၶ၀င္ေဒသနာေဟာၾကား ေပါကၡရ၀ႆမုိးႀကီး ရြာသြန္းၿဖိဳးခဲ့တဲ့ ဤေနရာ ရာဟုလာသားေတာ္ ရဟန္းျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဤေနရာဟာျဖင့္ နိေျဂာဓ႐ံုဥယ်ာဥ္နဲ႔ ေက်ာင္းေဟာင္း ဘုရားေဟာင္းမ်ားပဲျဖစ္ပါတယ္။
‘ဧကံ သမယံ ဘဂ၀ါ သေကၠတု ၀ိဟရတိ ကပၸိလ၀တၳဳသၼိ ံ နိေျဂာဓာရာေမ’။ လုိ႔ ပါဠိေတာ္မ်ား ရြတ္ဖတ္လုိက္ရင္ ဤေနရာေဟာင္းကုိ ျပန္ေျပာင္း၍ သတိတရ ရွိရပါတယ္။ အေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ဟာ အသက္ (၁၆) ႏွစ္အရြယ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ယေသာ္ဓယာမင္းသမီးနဲ႔ လက္ဆက္ထိမ္းျမားၿပီး အသက္ (၂၉) ႏွစ္အရြယ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာ သားေတာ္ ရာဟုလာဖြားျမင္တဲ့ ထုိညမွာပဲ သကၠတုိင္း၊ ကပၸိလ၀တ္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ အေရွ႕တံခါးက ထြက္ၿပီးေတာ့ အေနာ္မာျမစ္ကုိ ေက်ာ္ျဖတ္လွ်က္ အိႏၵိယျပည္ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္း မဂဓတုိင္းနယ္ေျမထဲမွာ တည္ရွိေနတဲ့ ဥတုေ၀လေခၚတဲ့ ေတာအုပ္ႀကီးကုိ ၀င္ၿပီးေတာ့ (၆) ႏွစ္တို႔ကာလပတ္လံုး အိႏၵိယေရွးေဟာင္းေယာဂီ ပုရပုိဇ္ရဟန္းေတြက်င့္ၾကတဲ့ အလြန္ပင္ပန္း ဆင္းရဲတဲ့ ဒုကၠရစရိယ အက်င့္ျမတ္ကုိ (၆) ႏွစ္ၾကာ ကာလပတ္လံုး က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။ ဒုကၠရစရိယာအက်င့္ျမတ္ကုိ (၆)ႏွစ္ၾကာ က်င့္ေတာ္မူၿပီး ဒုကၠရစရိယာ အက်င့္သည္ အတၱကိလမထာႏုေယာဂအက်င့္၊ ခႏၶာကိုယ္ကုိ ပင္ပန္းေစတဲ့ အက်င့္ျဖစ္ေၾကာင္း ဆင္းရဲ႐ံုမွ်သာျဖစ္ၿပီး အရိယာသူေတာ္ေကာင္းေတြ မက်င့္ၾကေၾကာင္း မဂ္ဥာဏ္၊ ဖုိလ္ဥာဏ္၊ နိဗၺာန္ဆုိတဲ့ အက်ိဳးစီးပြားကို မျဖစ္ေစႏုိင္ေၾကာင္း ေကာင္းစြာသိသျဖင့္ ထုိဒုကၠရစရိယာအက်င့္ကုိ စြန္႔လႊတ္ၿပီး မဂၢင္ရွစ္ပါးတည္းဟူေသာ မဇၥ်ိမပဋိပဒါကုိ ေျပာင္းလဲ၍ က်င့္သံုးခဲ့ပါတယ္။
မဇၥ်ိမပဋိပဒါ မဂၢင္ရွစ္ပါးအက်င့္တရား ေျပာင္းလြဲက်င့္သံုးေတ္ာမူခဲ့တဲ့ သိဒၶတၳမင္းျမတ္ဟာ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃) ခုႏွစ္ရဲ႕ ကဆုန္လျပည့္ေန႔ လျပည့္ေက်ာ္တစ္ရက္ထဲမ၀င္မီ ဤေဗာဓိပင္ေျခ အပရာဇိတေခၚတဲ့ ပလႅင္ေဗြမွာ မာန္ငါးပါး ေအာင္ျမင္ေတာ္မူခဲသျဖင့္ ဗုဒၶစင္စစ္ျဖစ္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ အပရာဇိတပလႅင္ေတာ္နဲ႔ မဟာေဗာဓိပင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းတရား စုိက္ထူထားခဲ့တဲ့ အေသာကမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေကာင္းမႈတစ္ဆူျဖစ္တဲ့ မဟာေဗာဓိ ေစတီေတာ္ဘုရားျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ (၇) ရက္တို႔ ကာလပတ္လံုး အပရာဇိတ ပလႅင္ေတာ္ေပၚမွာ တမၸလႅင္ေခြမဖ်က္ (၇) ရက္ စံေနေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ ထုိ႔ေနာက္ ေဗာဓိပင္ရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ ကုန္းကေလးေပၚတက္ၿပီးေတာ့ ထုိကုန္းကေလးေပၚကေန ေဗာဓိပင္ကုိ မမွိတ္ေသာ မ်က္စိျဖင့္ ၾကည့္ေနခဲ့ပါတယ္။ ထုိေနရာမွာတည္ထားခဲ့တဲ့ ေစတီကို ‘အနိမိသေစတီ’ လုိ႔ပါတယ္။ အနိမိသကုန္းေတာ္ေနရာမွ ဆင္းသက္ၿပီးေတာ့ ေဗာဓိပင္ေျမာက္နား စႀကၤ ံေလွ်ာက္လွ်က္ (၇) ရက္ သီတင္းသံုးေတာ္မူေနခဲ့ပါတယ္။ ဒီေနရာကုိေတာ့ ရတနစကၤမသတၱာဟ- ရတနာစႀကၤ ံေတာ္လုိ႔ ေခၚရပါတယ္။ ရတနာစကၤမကေန ရတနာဃရသို႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ (၇) ရက္မွ် စံေနေတာ္မူၿပီး အဘိဓမၼာ (၇) က်မ္း စီးျဖန္းဆင္ျခင္ေတာ္ မူခဲ့ပါတယ္။
အဘိဓမၼာ (၇) က်မ္း စီးျဖန္းဆင္ျခင္ေတာ္မူရာ ရတနာဃရမွာ (၇) ရက္ ေနၿပီးတဲ့ေနာက္ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္ေအာက္သုိ႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ (၇) ရက္ ေနေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္ေအာက္ကေန မုဥၥလိႏၵာအုိင္သို႔ ေျပာင္းေရြ႕၍ (၇) ရက္ သီတင္းသံုးေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ မုဥၥလိႏၵာသတၱာဟကုိ ေက်ာ္လြန္ၿပီးတဲ့အခါ ေဗာဓိပင္နား ျပန္လည္ခ်ဥ္းကပ္ လင္းလြန္းပင္ေအာက္မွာ သီတင္းသံုးေတာ္မူခဲ့ျပန္ပါတယ္။ အဲဒီ သတၱာဟကုိေတာ့ ရာဇာရတနသတၱာဟလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ရာဇာရတနသတၱာဟ လင္းလြန္းပင္မွာ သီတင္းသံုးလုိ႔ေနေတာ္မူတဲ့ (၇) ရက္ျပည့္ေျမာက္တဲ့အခါမွာ ဘုရားရွင္ (၇) ရက္၊ (၇) ေနရာ၊ (၇) ရက္၊ (၇) လီ ေလးဆယ္ကုိးရက္ ေစ့ေတာ္မူျပည့္ေတာ္မူေသာၾကာင့္ သိၾကားေပးတဲ့ေဆးကုိ ဘုဥ္းေပးၿပီးေတာ့ ခႏၶာကုိယ္ကုိ သန္႔ရွင္းေစလွ်က္ ေနရၪၥာျမစ္မွာေရခ်ိဳး တဖုႆ ဘလႅိက ညီေနာင္တို႔ လွဴဒါန္းတဲ့ ဆြမ္းကုိ ဘုဥ္းေပးေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ထုိေနာင္ ဆိတ္ေက်ာင္းေညာင္ပင္မွာ (၇) ရက္ေနေတာ္မူလွ်က္ ဗာရာဏသီဘက္ကုိ ၾကြၿပီး ဥ႐ုေ၀လာမွာ တရားအတူက်င့္ခဲ့တဲ့ တပည့္ေဟာင္းငါးေယာက္ ပဥၥ၀ဂၢီတို႔အား ၀ါဆုိလျပည့္ စေနေန႔မွာ ‘ေဒြ ေမ ဘိကၡေ၀ အႏၱာ ပဗၺဇၨိေတန’ စသည္ျဖင့္ ဓမၼစၾကာေဒသနာ ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ အခု ျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ ဂဂၤါနဲ႔ ဗာရာဏသီ၊ ဗာရာဏသီၿမိဳ႕လည္ေခါင္ရဲ႕ ႐ႈခင္းတစ္မ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ေလာကဓါတ္ ေန၀န္းႀကီးထြက္ျပဴစ၊ အေနာက္ေလာကဓါတ္ ေနမင္းႀကီး၀င္ခါစ ေနနဲ႔လ ႏွစ္ပါးၿပိဳင္ေနတဲ့ ယခုလုိ အခ်ိန္မ်ိဳးမွာ ‘ေဒြ ေမ ဘိကၡေ၀ အႏၱာ ပဗၺဇိေတန နေသ၀ိတဗၺာ’ စသည္ျဖင့္ သမင္ေပါတဲ့ ဤမိဂဒါ၀ုန္ေတာမွာ ဤဓမၼစၾကာ ေဒသနာေတာ္ကုိ ၀ါဆုိလျပည့္ေန႔မွ စၿပီးေတာ့ လျပည့္ေက်ာ္ (၄) ရက္တုိင္ေအာင္ (၅) ရက္တုိ႔ ကာလပတ္လံုး တပည့္ေဟာင္း (၅) ေယာက္တုိ႔အား ေဟာၾကားေတာ္မူၿပီး တစ္ရက္လွ်က္ တစ္ပါးစီ ေသာတာပန္တည္ (၅) ရက္ျပည့္တဲ့အခါမွာ အနတၱေဒသနာ ေဟာၾကားေတာ္မူသျဖင့္ ငါးပါးစလံုး ရဟႏၱာျဖစ္ေတာ္မူၾကပါတယ္။
အခုျမင္ေနရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ နႏၵိယေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းမ်ား ဓမၼစၾကာ ေဒသနာေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ေနရာမွာ တည္ထားတဲ့ ေစတီေတာ္ႀကီး ၿပိဳက်ပ်က္စီးသြားတဲ့အခါမွာ က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ ေစတီေတာ္ေဟာင္းႀကီးရဲ႕အရာ စက္၀ုိင္းသသဏၭာန္ အနတၱသုတၱန္ေဟာေတာ္မူခဲ့တဲ့ ဓေမၼခေစတီေတာ္ (သို႔) အနတၱေစတီေတာ္၊ ရာဇၿဂိဳဟ္ၿမိဳ႕က နႏၵိယသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ နႏိၵယေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းမ်ားကုိ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေက်ာင္းတကာ အဆက္ဆက္တုိ႔က ထပ္မံ ထိမ္းသိမ္း ျပဳျပင္ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းေတာ္မ်ား တည္ေဆာက္လာခဲ့ၾကေပမယ့္ ထုိေက်ာင္းေတာ္ႀကီးေတြဟာ သာသနာႏွစ္ (၁၈၀၀) တစ္ေထာင္ရွစ္ရာ ၾကာတဲ့အခါမွာ လံုး၀ ပ်က္စီးေပ်ာက္ကြယ္ၿပီးေတာ့ ယခုျမင္ေတြ႔ရတဲ့ အုတ္ခံု၊ အုတ္ပႏၷက္မ်ားသာ က်န္ခဲ့တဲ့ အေနအထားရွိပါတယ္။
ဗာရာဏသီမွာ ပဥၥ၀ဂၢီငါးပါးက ရဟႏၱာျဖစ္လာခဲ့ၾကတဲ့ ရဟန္းေတာ္ (၅) ပါး၊ ယသသူေဌးသားနဲ႔တကြ ငါးဆယ့္ ငါးေယာက္ေသာ သူငယ္ခ်င္းေတြက ျဖစ္လာခဲ့ၾကတဲ့ ရဟန္း (၅၅) ပါးတုိ႔ႏွင့္ တစ္၀ါတြင္းမွ် သီတင္းသုံးၿပီးေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ သီတင္းကြ်တ္ခ်ိန္မွစ၍ တေရြ႕ေရြ႕ခရီးၾကြျမန္းေတာ္မူခဲ့ကာ ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ေတာင္ငါးလံုးကာခုိ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟု္သုိ႔ ျပာသိိုလျပည့္ေန႕မွာ ေရာက္ပါတယ္။ ယခု ေတြ႔ရတဲ့အတုိင္း ထုိလွည္းသားငါးရာတုိ႔ရဲ႕ လွည္းေတြ ေမာင္းလြန္းအားႀကီးတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ေက်ာက္သားေတြအေပၚမွာ ထင္ေနခဲ့တဲ့ (ျဗဟၼီ) အကၡရာနဲ႔ ေရွးေဟာင္းေက်ာက္စာမ်ားဟာျဖင့္ လူသမုိင္း ဘာသာေရးသမုိင္းရဲ႕ အံ့ၾသစရာ သက္ေသအေထာက္အထားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ရာဇၿဂိဳဟ္ေတာင္တန္းႀကီး (၅) လံုးထဲက (ဂိဇၥ်ကုတ္ေတာင္ဟာျဖင့္) ျမတ္စြာဘုရား ေနသန္႔စင္တဲ့ သီတင္းသံုးတဲ့ေနရာ တစ္ခုပါပဲ။ ေ၀ပုလႅေတာင္ထိပ္ေပၚမွာေတာ့ ဂ်ပန္ျပည္က သွ်ႏၱီေခၚတဲ့ ေစတီတစ္ဆူကုိ တည္ထားခဲ့ပါတယ္။ ေ၀ပုလႅေတာင္၊ ေ၀ဘာရေတာင္၊ ပ႑၀ေတာင္၊ ဣသိဂိလိေတာင္၊ ဂိဇၥ်ကုတ္ေတာင္ရယ္လုိ႔ ေတာင္ငါးလံုးကာခုိတဲ့ ရာဇၿဂိဳဟ္ခရီးပါပဲ။ ရာဇၿဂိဳဟ္ျပည္မွာ ဆရာႀကီးေဒါက္တာဇီ၀က ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ အမၺ၀နေက်ာင္းတုိက္လုိ႔ေခၚတဲ့ သရက္ေတာေက်ာင္းတုိက္၊ ဗိမၺိသာရဘုရင္မင္းတရား ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့တဲ့ ၀ါးေတာေက်ာင္းတုိက္၊ ဗိမၺိသာရဘုရင္မင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေရႊဘ႑ာမ်ားတည္ထားရာ ဆြန္ ဘ႑ာလုိ႔ေခၚတဲ့ ဘ႑ာတုိက္၊ ဘ႑ာတုိက္အတြင္းနံရံမွာ ေရးထုိးထားၾကတဲ့ ႐ုပ္ပြားမ်ား၊ ဆင္းတုမ်ားျဖစ္ပါတယ္။
အခုျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ အဇာတသတ္မင္းတရား ျမတ္စြာဘုရားရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ေ၀စုတစ္စုကုိ ဌာပနာခဲ့တဲ့ ေစတီေဟာင္းေနရာ၊ အခုျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းကေတာ့ ဗိမၺိသာရမင္းတရားကုိ အဇာတသတ္က အက်ဥ္းခ်ခဲ့တဲ့ေနရာ၊ ဒါ အက်ဥ္းေထာင္ေဟာင္းရဲ႕ေနရာပါပဲ။ ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံၿပီးတဲ့ေနာက္ သံုးလအၾကာမွာ ရွင္မဟာကႆပ ေခါင္းေဆာင္ၿပီးေတာ့ သဂၤါယနာတင္ခဲ့တဲ့ ေ၀ဘာရေတာင္နံရံ၊ ထုိေ၀ဘာရေတာင္နံရံမွာပဲ အရွင္မဟာကႆပမေထရ္ႀကီး အၿမဲသီတင္းသံုးေတာ္မူတဲ့ ပိပၸလိလုိဏ္ဂူေတာ္ ရွဥ့္နက္တုိ႔ကို အစာေပး၊ ေဘးမဲ့ေပးၿပီးေတာ့ ေမြးျမဴထားတဲ့ ေ၀ဠဳ၀န္ေက်ာင္းေတာ္။
အဂၢသာ၀ကႀကီးမ်ားျဖစ္ၾကတဲ့ သာရိပုတၱရာ ေမာဂၢလာန္တို႔ ျမတ္စြာဘုရားႏွင့္ စတင္ဆံုေတြ႕ၾကရာ ရဟႏၱာျဖစ္ၾကရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟ္ ရဟႏၱာႀကီး (၁၂၅၀) တုိ႔ႏွင့္ ျမတ္ဗုဒၶ ပထမ သံဃသႏၷိပါတ အစည္းအေ၀းႀကီးက်င္းပရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟ္ သာရိပုတၱရာႏွင့္ ေမာဂၢလာန္တို႔ကုိ ပထမႏွင့္ ဒုတိယ အဂၢသာ၀ကရာထူးႀကီးမ်ား အပ္ႏွင္းရာ ၿမိဳ႕ေတာ္ရာဇၿဂိဳဟ္ ျမတ္ဗုဒၶလြန္ၿပီးေနာက္ သာသနာတစ္ရပ္လံုးကုိ ဦးေဆာင္အုပ္ခ်ဳပ္ ကြပ္ကဲေတာ္မူေသာ ရွင္မဟာကႆပ ရဟန္းျပဳရာၿမိဳ႕ေတာ္ ရာဇၿဂိဳဟ္သားျဖစ္သူ အဇာတသတ္က ဖခင္ကုိသတ္၊ ေသြးသားလဲေတာ္စပ္၊ ရဟန္းလဲျဖစ္၊ ေယာက္ဖလည္း ေတာ္စပ္တဲ့ ေဒ၀ဒတ္က ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ကုိ သတ္မလုိ႔ႀကံ၊ ဗိမၺိသာရ မင္းတရားႀကီးရဲ႕ မိဖုရားႀကီးေ၀ေဒဟီကလည္းပဲ အဖသတ္မယ့္ သားဆုိၿပီးေတာ့ သားအဇာတသတ္ကုိယ္၀န္ရွိစဥ္ ကုိယ္၀န္ကုိ ဖ်က္ဆီးမလုိ႔ႀကံ ျဖစ္ရပ္ေတြ အလြန္စံုတဲ့ ေတာင္ငါးလံုး ကာခုိတဲ့ ရာဇၿဂိဳဟ္ပါ။
ရာဇၿဂိဳဟ္အေနာက္ေျမာက္ ယြန္းယြန္းကုိ မုိင္ (၃၀) ေလာက္သြားလုိက္မယ္ဆုိလုိ႔ရွိရင္ သာရိပုတၱရာ၊ ေမာဂၢလန္တို႔ဖြားရာ နာလႏၵၿမိဳ႕ေတာ္ နာလႏၵၿမိဳ႕ေတာ္မွ ပညာေက်ာ္ သာရိပုတၱမေထရ္ကုိ ဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္ တည္ထားခဲ့ဖူးတဲ့ နာလႏၵတကၠသုိလ္ေဟာင္း ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းႀကီးကုိလည္း ဖူးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ အခုျမင္ရတဲ့ ႐ႈခင္းကေတာ့ သကၠာဒိစၥမင္းတရားနဲ႔ နာဂဇုနအရွင္တို႔ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ နာလႏၵတကၠသုိလ္ ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းႀကီးပဲျဖစ္ပါတယ္။ နာဂဇုနဆုိတာ မဟာယာနဂုိဏ္းမွာ အဘိဓမၼက်မ္းေတြကုိ အလြန္ကြ်မ္းက်င္တတ္ေျမာက္ၿပီးေတာ့ အဘိဓမၼာအေတြးအေခၚ အလြန္ေကာင္းတဲ့ ဆရာေတာ္ႀကီးတစ္ပါးပါပဲ။ သာရိပုတၱရာမေထရ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူရာလို႔ အားလံုးလက္ခံယံုၾကည္ထားၾကတဲ့ ဤေနရာမွာ သာရိပုတၱရာရဲ႕ လြမ္းေစတီကုိလည္း တည္ထားခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီ အခန္းကေလးေတြ အကြက္ကေလးေတြကေတာ့ သံဃာေတာ္တစ္ပါးတစ္ပါး သီတင္းသံုးခဲ့တဲ့ ေက်ာင္းခန္းငယ္ကေလးမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသုိလ္အတြင္းက ေရွးေဟာင္းျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ ႐ငပ္ပြားဆင္းတုေတာ္မ်ားဟာ အလြန္လက္ရာေကာင္းပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသုိလ္ရဲ႕အနီးမွာ တည္ထားတဲ့ ေရွးေဟာင္းျပတုိက္ထဲက ဘုရားဆင္းတုေတာ္မ်ားနဲ႕ အျခား႐ုပ္ပြားမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ နာလႏၵတကၠသုိလ္ေဟာင္းႀကီး ပ်က္စီးသြားတဲ့အခါ ယခုဖူးေတြ႔ရတဲ့ အိႏၵိယသားဆရာေတာ္ႀကီး ဘိကၡဳကႆပက နာလႏၵတကၠသုိလ္အသစ္ကုိ ယခုျမင္ရတဲ့အတုိင္း တည္ေဆာက္ခဲ့ၿပီးေတာ့ သံဃာေတာ္မ်ားကုိ ဆက္လက္ ပညာသင္ၾကားေပးခဲ့ပါတယ္။ ဤနာလႏၵတကၠသုိလ္အသစ္မွာ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ သံဃာေတာ္မ်ား ပညာသင္ၾကားလွ်က္ ရွိပါတယ္။
ဂဂၤါျမစ္ကုိ ျဖတ္သန္းၿပီးေတာ့ ေရွးတုန္းက ရွိဖူးတဲ့ ပါတလိဆုိတဲ့ ရြာေလးမွာ အဇာတသတ္မင္းတရားႀကီး တည္ေဆာက္ခဲ့တဲ့ ပါတလိပုတ္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေနာင္ေသာအခါ သီရိဓမၼာေသာက မင္းတရားက ပါတလိပုတ္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ထီးနန္းစုိက္ၿပီးေတာ့ ကုိးဌာနမွာ သာသနာျဖန္႔ခ်ိတဲ့ ဓမၼဒူတအဖြဲ႕မ်ား သာသနာျပဳပုဂၢိဳလ္မ်ား Buddhist Missionary ဆုိတဲ့ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ ေနရာပါ။
ဒါ အေသာကမင္းႀကီးရဲ႕ ေက်ာင္းတုိက္ေဟာင္းႀကီးပါ၊ အေရာဂ၀ိဟာရဆုိတာ ေဆး႐ံုကုိေခၚပါတယ္။ အေသာက မင္းတရားႀကီးလက္ထက္ေက်ာင္းတုိက္ႀကီး တည္ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းတုိက္ထဲမွာ သံဃာ့ေဆး႐ံုႀကီးတည္ေဆာက္ခဲ့ေၾကာင္း ထင္ရွားတဲ့ သက္ေသတစ္ခုပါပဲ။
ငါတလိပုတ္ကေနၿပီးေတာ့ ဂဂၤါျမစ္ကုိ ျဖတ္သန္းၿပီးေတာ့ မုိင္(၁၅၀) ေလာက္ သြားလုိက္မယ္ဆုိရင္ လိစၦ၀ီမင္းတုိ႔ေပ်ာ္စံရာ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းကုိ ေရာက္ပါတယ္။ လိစၦ၀ီမင္းတို႔ ေခါင္းေဆးမဂၤလာျပဳတဲ့ ေရကန္ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားအာယုသခၤါရ လႊတ္ေတာ္မူတဲ့ စာပါလေစတီေတာ္ရဲ႕ ေနရာမွာ ဂ်ပန္တို႔ တည္ထားတဲ့ ေစတီေတာ္ႀကီးတစ္ခုပါပဲ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ေ၀စုတစ္တစ္ပံုကုိ လိစၦ၀ီမင္းတို႔ရရွိတဲ့အခါ ယခုျမင္ေနရတဲ့ ေနရာမွာ လိစၦ၀ီမင္းတို႔က ဓါတုေစတီေတာ္ႀကီးတစ္ဆူကုိ တည္ထားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ေစတီေတာ္ႀကီး ၿပိဳပ်က္သြားၿပီးတဲ့အခါမွာ ေစတီေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေအာက္ေျခ အုတ္ျမစ္မ်ားကုိ ယခုလုိ စနစ္တက် ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ၿပီးေတာ့ အမိုးမ်ားေတာင္ မုိးထားလုိက္ပါတယ္။
ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းက လိစၦ၀ီမင္းတို႔ရဲ႕ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းမ်ားကုိ ျပသထားတဲ့ ျပတုိက္ျဖစ္ပါတယ္။ ျပတုိက္အတြင္းက အလြန္အံ့ၾသဖြယ္ရာေကာင္းတဲ့ ႐ပ္တုဆင္းတုေတာ္မ်ားပါ။ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းကုိ အိႏၵိယျပည္ ေရွးေဟာင္းဌာနက တူးေဖာ္တဲ့အခါမွာ ေျမေအာက္ (၈) ေပကေန (၁၀) ေပအထိ တူးရတယ္လုိ ဆိုပါတယ္။ (၈.၉.၁၀) ခန္႔ တူးလုိက္တဲ့အခါမွာ ယခုျမင္ရတဲ့အတိုင္း ေရကန္ေဟာင္းမ်ား၊ ေစတီေဟာင္းမ်ားႏွင့္ အုတ္ခံုအုတ္ပႏၷက္မ်ားဟာ ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါတယ္။ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ရာ ၀ါလိကာရာမေက်ာင္းတုိက္ေနရာမွာ စုိက္ထူထားတဲ့ အေသာကေက်ာက္တုိင္ထိပ္မွာ ျခေသၤ့တစ္စီးထဲ ရွိပါတယ္။
အမၺပါလီ သရက္ဥယ်ာဥ္ သရက္ပင္မွာ သံေသဒဇ ပဋိသေႏၶေနခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးဟာ အမၺပါလီလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ အမၺပါလီရဲ႕ သရက္ဥယ်ာဥ္ကုိလည္း ျမင္ရမွာပါ။ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ကေနၿပီးေတာ့ အေနာက္ေျမာက္ ယြန္းယြန္းကုိ ကီလုိမီတာ (၃၀၀) ခန္႔ ခရီးဆက္လုိက္ရင္ ေကာသလမင္းႀကီး စံေပ်ာ္ရာ ေကာသလတုိင္း သာ၀တၳိၿမိဳ႕ကုိ ဆုိက္ေရာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အခုျမင္ေနရတဲ့ အေဆာက္အဦးအေဟာင္းေတြဟာ ေကာသလမင္းႀကီးရဲ႕ နန္းေတာ္ေဟာင္းလုိ႔ အဆုိရွိပါတယ္။ နန္းေတာ္ေဟာင္းႀကီးရဲ႕ ျမင္ကြင္းကေတာ့ အုတ္ခံု၊ အုတ္ပႏၷက္၊ အုတ္က်ိဳး အုတ္ပဲ့မ်ားႏွင့္ သစ္ေတာ ဆူးပင္ ၿခံဳပုတ္မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သာ၀တၳိၿမိဳ႕က အနာထပိဏ္သူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းရဲ႕ေနရာပါ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ၀ါေတာ္ (၂၁) ၀ါ စၿပီးေတာ့ ေနာက္ဆံုး ၀ါနားအထိ (၂၄) ၀ါ တုိ႔ တုိင္တုိင္က တဆက္တည္း သီတင္းသံုးခဲ့တဲ့ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးပါ။
ဒါေၾကာင့္ ေဇတ၀န္မွာ ဘုရားရွင္ အေနမ်ားတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ သုတၱန္ေပါင္း ခပ္မ်ားမ်ားရဲ႕ နိဒါန္းေတြဟာ-
‘ဧကံ သမယံ ဘဂ၀ါ သာ၀တၳိယံ ၀ိဟရတိ
ေဇတ၀ေန အနာထပိ႑ိကႆ အာရာေမ’
ဤကဲ့သုိ႔ခ်ည္း စတင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အနာထပိဏ္သူေဌးက နံ႕သာျဖဴ၊ နံ႔သာနီ၊ ကရမက္၊ စႏၵကူး သစ္ေမႊးေတြနဲ႔ ေဆာက္လုပ္ခဲ့တဲ့အတြက္ အစဥ္သျဖင့္ သစ္သားေတြရဲ႕ ရနံ႔ေၾကာင့္လည္းေမႊး၊ ဘုရားရွင္ရဲ႕ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာရနံ႔ေၾကာင့္လည္း ေမႊးႀကိဳင္လုိ႔ေနတဲ့ ဂႏၶကုဋိဆုိတဲ့ ေက်ာင္းေတာ္ေဟာင္းပါပဲ။ (၂၅) ဧကခန္႔က်ယ္ျပန္႔တဲ့ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးတစ္ခုလံုးမွာ ေက်ာင္းတုိက္ေတြ၊ ေက်ာင္းတုိက္ေတြနဲ႔ ျပည့္နက္လွ်က္ရွိပါတယ္။ျမတ္စြာဘုရား ခရီးထြက္ၾကြသြားေတာ္မူတဲ့အခါမွာ ဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ကုိဖူးခြင့္ မရေတာ့တဲ့အတြက္ ဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ခရီးထြက္ၾကြေသာအခါ ဘုရားကုိယ္စား ဖူးဖုိ႔လုိ႔ဆုိၿပီး ေကာသလမင္းႀကီးေလွ်ာက္ထားေတာင္းပန္သျဖင့္ မူလေဗာဓိပင္ႀကီးက မ်ိဳးေစ့ကုိ ယူၿပီးေတာ့ ရွင္အာနႏၵာမေထရ္စုိက္ပ်ိဳးခဲ့တဲ့ အာနႏၵာေဗာဓိပင္ျဖစ္ပါတယ္။ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းေတာ္ရဲ႕ ဥယ်ာဥ္ႀကီးရွိပါတယ္။ ထုိဥယ်ာဥ္ထဲမွာ သရက္ျဖဴပင္ႀကီးေပါက္တဲ့ ထုိေနရာမွာ ျမတ္စြာဘုရား ကုိယ္ေတာ္ျမတ္က ေရမီးအစံုအစံုတန္ခုိးျပာဋိဟာ ျပၿပီးေတာ့ တိတိၳတုိ႔ကို ႏွိမ္နင္းေတာ္မူခဲ့တယ္။ တိတၳိတုိ႔ကုိ ႏွိမ္နင္း တန္ခုိးျပဋိဟာျပၿပီးေတာ့ ထုိ သရက္ျဖဴပင္ကုန္းကေန တာ၀တိ ံသာၾကြၿပီးေတာ့ မယ္ေတာ္ သႏၱဳႆိတနတ္သားႀကီးအား တရားေဟာဖုိ႔ တစ္၀ါဆုိခဲ့ပါတယ္။ ၀ါကြ်တ္ခ်ိန္မွာ တာ၀တိ ံသာကေန ျပန္ဆင္းၿပီးတဲ့အခါမွာ သကၤႆေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ ဘုရားရွင္ျပန္လည္ ဆင္းသက္ခဲ့ပါတယ္။
ယခုျမင္ေနရတဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္ေတြကေတာ့ သကၤႆၿမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းက ေက်ာက္စာတုိင္ေတြပါ။ ျမတ္စြာဘုရား တာ၀တိ ံသာဆင္းသက္ခဲ့တဲ့ေနရာမွာ အေသာကမင္းတရား စုိက္ထူထားခဲ့တဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္ ဆင္႐ုပ္ပါတဲ့ ေက်ာက္စာတုိင္နဲ႔ ေစတီေဟာင္းမ်ား ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ တာ၀တိ ံသာကေန ျပနလည္ဆင္းသက္လာတဲ့အခါ ေရႊေစာင္းတန္း၊ ေငြေစာင္းတန္း၊ ပတၱျမား ေစာင္းတန္း၊ ေစာင္းတန္းသံုးသြယ္တုိ႔ျဖင့္ ဆင္းသက္ခဲ့ရာ ေရႊေစာင္းတန္းက ျဗဟၼာ၊ ေငြေစာင္းတန္းက နတ္ေဒ၀ါ၊ အလယ္ ပတၱျမားေစာင္းတန္းက ငါတို႔ရဲ႕ ဘုရားဘဂ၀ါဆုိတဲ့အတုိင္း သိၾကား၊ ျဗဟၼာ၊ နတ္ေဒ၀ါတုိ႔က ၀ဲယာမွာ ၿခံရံ ထီးေတြမုိးလွ်က္ ဆင္းသက္လာတဲ့ ပံုေတာ္ပါပဲ။
ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ႐ႈခင္းေတြကေတာ့ ဂဂၤါနဲ႔ ယမံုနာဆံုတဲ့ ျမစ္ဆံုပါပဲ။ ေကာသမၺီၿမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ သူေဌးသား တစ္ေယာက္ဟာ ယမံုနာမွာ ေရခ်ိဳး ငါးႀကီးၿမိဳသြားသျဖင့္ ယမံုနာျမစ္႐ုိးတစ္ေလွ်ာက္ စံုဆင္းေျပးရာမွာ ျမစ္ဆံုကေန ဗာရာဏသီေရာက္၊ ဗာရာဏသီ သူေဌးကေတာ္ႀကီးတစ္ေယာက္က ငါးကုိ ၀ယ္ၿပီးေတာ့ ၀မ္းခြဲၿပီးေတာ့ ေမြးတယ္၊ ကုိယ္တုိင္ လြယ္ၿပီးေတာ့ ေမြးျမဴခဲ့ရတဲ့သူေဌး သူေဌးကေတာ္ ထုိအမ်ိဳးႏွစ္မ်ိဳးတုိ႔က ေမြးသျဖင့္ ေဒြကုလ လုိ႔ ဆုိရာကေန ဗာကုလျဖစ္လာတဲ့ သတုိ႔သားကုိ လွမ္းၿပီးေတာ့ ဤျမစ္ဆံုကေန သတိရေစပါတယ္။ ခုျမင္ေနရတဲ့ ပံုေတြကေတာ့ ေကာသမၺီၿမိဳ႕ေဟာင္း ဥေတနမင္းရဲ႕ နန္ေတာ္ေဟာင္းမ်ား ေဃာသကသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ေဃာသိတာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္၊ ပါ၀ါရိကသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ပါ၀ါရိကာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္၊ ကုကၠဳဋသူေဌး ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းတဲ့ ကုကၠဋာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္မ်ားမွာ အေသာကမင္းတရား မွတ္တုိင္ထူတဲ့ ေက်ာက္တုိင္ႀကီးမ်ားပါပဲ။ ဂဂၤါနဲ႔ ယမံုနာဆံုတဲ့ ဤေနရာမွာ အိႏၵိယျပည္သူျပည္သားေတြက အညစ္အေၾကးကင္းေစဖုိ႔ ဆုိၿပီးေတာ့ ေရခ်ိဳးခဲ့တဲ့ ေရဆိပ္ပါ။
အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာကလာတဲ့ ေရခ်ိဳးတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တုိ႔ရဲ႕ တဲကေလးမ်ားျဖစ္ပါတယ္။ သံသုမာဂီရိဆုိလုိက္လုိ႔ရွိရင္ ျမတ္စြာဘုရားသခင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ႏွင့္ အလြန္႔အလြန္ အကြ်မ္းတ၀င္ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းစကားဆုိၾကတဲ့ ဗုဒၶ၀လႅဘဧတဒဂ္ဘုရားႏွင့္ အကြ်မ္းတ၀င္ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးတဲ့ ဧတဒဂ္ဘြဲ႕ထူးရၾကတဲ့ နကုလပိတာ-နကုလမာတာ တုိ႔ရဲ႕ဖြားျမင္ရာၿမိဳ႕ေတာ္၊ ၿမိဳ႕တည္တုန္းက မိေက်ာင္း ေအာ္လဲသံၾကား မိေက်ာင္း ေက်ာကုန္ႏွင့္လည္းတူတဲ့ေတာင္ထိပ္၊ ဤေတာင္ထိပ္မွာ တည္ခဲ့တဲ့ ၿမိဳ႕ေတာ္ကုိ သံသုမာဂီရိလို႔ေခၚပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပါ၀ါေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ကေနၿပီးေတာ့ ကုႆိနာ႐ံုကုိအသြား ေရသံုးသပ္ေတာ္မူတဲ့ ကတုတျမစ္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈) ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေန႔မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ကုႆိႏၷာ႐ံု အင္းၾကင္းရဂံုမွာ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
ပရိနိဗၺာန္မစံမီ ပါ၀ါကေန ကုႆိႏၷာ႐ံုၾကြေတာ့ လမ္းခရီးမွာ (၂၅) ႀကိမ္နားၿပီး ကတုတျမစ္မွာ ေရခ်ိဳးလွ်က္ ညေနခင္း ကုႆိႏၷာ႐ံု အင္းၾကင္းရဂံုကုိေရာက္ပါတယ္။ ညဦးယာမ္အရပ္ရွစ္မ်က္ႏွာ ပရိသတ္အား တရားေဟာ၊ ညဦးယာမ္လြန္ေတာ့ သံဃာေတာ္တို႔ တရားေဟာ၊ သန္းေခါင္ယာမ္ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔ တရားေဟာ၊ မုိးေသာက္ယာမ္ကာလမွာ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ခႏၶာငါးပါးအၾကြင္းမဲ့ခ်ဳပ္ၿငိမ္း ဘ၀ဇာတ္႐ုပ္သိမ္းေတာ္မူတဲ့ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူရာ အင္းၾကင္းရဂံုပါပဲ။ ပရိနိဗၺာန္စံခါနီးမွာ-
‘ဟႏၵဒါနိ ဘိကၡေ၀ အာမႏၱယာမိ ေ၀ါ
၀ယဓမၼာ သခၤါရာ အပၸမာေဒန သမၸာေဒထ’
ရဟန္းတု႔ိ၊ ယခုအခါ ငါဘုရား ေနာက္ဆံုးစကား မွာထားခဲ့မယ္။ သခၤါရတရားမွန္သမွ် ပ်က္စီးျခင္း သေဘာရွိတယ္။ ပ်က္တတ္တဲ့ သခၤါရတရားေတြကုိ သတိနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ၾကလုိ႔ မွာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူရာ ကုႆိႏၷာ႐ံုၿမိဳ႕ရဲ႕ အေနာက္ေတာင္ေတာင့္က အင္းၾကင္းရဂံုမွာ မလႅာမင္းတုိ႔က ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ဓါတ္ေတာ္ ေ၀စုတစ္ခုကုိ အရယူၿပီးေတာ့ ေစတီေတာ္ႀကီးလည္းပဲ တည္ထားခဲ့ပါတယ္။ အစံုအစံု အခ်ိန္မဲ့ အခါမဲ့ ပြင့္ၾကတဲ့ အင္ၾကင္းရဂံုတုိ႔ရဲ႕အလယ္မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံတဲ့အခါ သဟမၸတိျဗဟၼာက တစ္ဂါထာ၊ သိၾကားမင္းက တစ္ဂါထာ၊ အရွင္အႏု႐ုဒၶါက ႏွစ္ဂါထာ၊ အရွင္အာနႏၵာက တစ္ဂါထာ၊ ဂါထာပုဒ္တုိ႔ျဖင့္ ဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ ႐ုပ္ကလာပ္ေတာ္ကုိ အသီးအသီးပူေဇာ္ၿပီးေတာ့ သံေ၀ဂယူခဲ့ၾကပါတယ္။
ပရိနိဗၺာန္စံၿပီး ၾကြင္းက်န္တဲ့ ႐ုပ္ကလာပ္ကုိ နံ႕သာထင္းပံုမွာ တင္ၿပီးေတာ့ မီးသၿဂိဳဟ္ခဲ့တဲ့ ေနရာက ေစတီႀကီးဟာျဖင့္ရင္ ေတာင္ကုန္းႀကီးတမွ်ႀကီးမားပါတယ္။ ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံလြန္ေတာ္မူၿပီးတဲ့အခါ (၃) လအၾကာမွာ ရာဇၿဂိဳဟ္ေရႊၿမိဳ႔ေတာ္ ေ၀ဘာရေတာင္နံရံမွာ အဇာတသတ္မင္းႀကီးရဲ႕ အေထာက္အပံ့ႏွင့္ အရွင္မဟာကႆပဦးစီး သံဃာေတာ္အပါး (၅၀၀) တုိ႔ ပထမသဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ ျမတ္စြာဘုရား ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ရဲ႕ သာသနာ ဓမၼ၀ိနယကို ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒါ ေ၀ဘာရေတာင္ေျခ ပထမသဂၤါယနာတင္တဲ့ ေနရာပါပဲ။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္ စံလြန္ေတာ္မူၿပီးသည့္ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၀၀) ၾကာတဲ့အခါမွာ လိစၦ၀ီမင္းတုိ႔ ေပ်ာ္စံရာ ေ၀သာလီၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ထုိ၀ဇၨီတုိင္းက ၀ဇၨီရဟန္းတစ္ခ်ိဳ႕က အဓမၼ၀တၳဳ (၁၀) ပါးကုိ တင္သြင္းလာသျဖင့္ ထုိ အဓမၼ၀ါဒီတို႔ သာသနာေတာ္ကုိ မေႏွာက္ယွက္ႏုိင္ေအာင္ ဒုတိယသဂၤါယနာ တင္ခဲ့တဲ့ေနရာမွာ ယခုလုိ ျခေသၤ့တစ္ေကာင္ထဲနဲ႔ အေသာကမင္းတရား စုိက္ထူခဲ့တဲ့ေက်ာက္တုိင္ဟာ မူရင္မပ်က္ ယေန႔တုိင္ ေတြ႔ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။
ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးတဲ့ေနာက္ သာသနာႏွစ္ (၂၃၆) ခုနွစ္သုိ႔ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ယခုျမင္ေနရတဲ့ အေသာကေက်ာင္းတုိက္ႀကီးရဲ႕ ေနရာမွာ ပါတလိပုတ္မွာ နန္းစုိက္တဲ့ သီရိဓမၼာအေသာကမင္းတရားက တိယသဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ သာသနာေတာ္ကုိ ၀င္ေႏွာင့္ယွက္တဲ့ ျဗားမဏ္းမ်ားနဲ႔ ဂ်ိမ္းမ်ားကုိ သန္႔ရွင္းခဲ့ၿပီးေတာ့မွ (၉) ဌာန သာသနာျပဳလႊတ္ခဲ့တဲ့ေနရာဟာျဖင့္ရင္ ဤအေသာကာ႐ံုေက်ာင္းတုိက္ႀကီးပါပဲ။ ဤေနရာမွာ စုိက္ထူခဲ့တဲ့ ေက်ာက္တုိင္ႀကီးက ယခုျမင္ေတြ႔ရတဲ့အတုိင္း လဲလွ်က္ရွိပါၿပီ။ အေသာကမင္းတရား တတိယသဂၤါယနာတင္ၿပီး ကိုးဌာန သာသနာျပဳ လႊတ္ေတာ္မူခဲ့တဲ့အခါမွ သားေတာ္ မဟိႏၵမင္းသားႏွင့္ သမီးေတာ္ သဃၤမိတၱာေမာင္ႏွမ ႏွစ္ေယာက္တုိ႔ကုိ ရဟန္းျပဳ တရားႏွလံုးက်င့္သံုးေစ၊ ပိဋကတ္သံုးပံုကို သင္ေစၿပီးေတာ့မွ ရဟႏၱာျဖစ္ၿပီးတဲ့ ေမာင္ႏွမႏွစ္ေယာက္ကုိ သီဟုိဠ္ကြ်န္း သီရိလကၤာသုိ႔ သာသနာျပဳ လႊတ္လုိက္ရာမွာ ယခုျမင္ေနရတဲ့ ဆန္ခ်ီေခၚတဲ့ ေစတီေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေနရာမွာ တစ္၀ါဆုိသျဖင့္ ရဟႏၱာေမာင္ႏွမ ႏွစ္ေယာက္တို႔ရဲ႕ မယ္ေတာ္ႀကီး ၀ိဒိသာဆုိတဲ့ မိဖုရားႀကီးက ေက်ာင္းမ်ား တည္ေဆာက္လုိ႔ ခမည္းေတာ္အေသာကမင္းတရားက ေစတီမ်ား တည္ေဆာက္ခဲ့ရာ ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ေစတီေတာ္မ်ားႏွင့္ ေက်ာက္ထြင္း႐ုပ္တုမ်ားဟာျဖင့္ရင္ သာသနာေတာ္ရဲ႕ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ အေစာဆံုးႏွင့္ အံ့ခ်ီးဖြယ္အေကာင္းဆံုးေစတီမ်ား ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာမ်ားျဖစ္ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၄၅၀) ေရာက္တဲ့အခါမွာ ဘုရားရွင္သာသနာေတာ္သည္ အိႏၵိယျပည္မွ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံသုိ႔ ေရြ႕သြားပါၿပီ၊ သီဟုိဠ္ကြ်န္းေျမာက္ပုိင္း အႏုရာဓၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္နားက ယခုျမင္ေနရတဲ့ ေတာင္ကုန္ေလးဟာ မဟိႏၱေလ၊ မဟိႏၱေလလို႔ ထုိကုန္းေတာ္ေပၚမွာ မဟိႏၵမေထရ္ သာသနာစတင္ျပဳရာကုိ အထိမ္းအမွတ္ျပဳသျဖင့္ ေစတီႀကီးတည္ထားခဲ့ၿပီး ရွင္မဟိႏၵမေထရ္က ေဒ၀ါနံပိယတိႆမင္းႀကီးကုိ တရားေဒသနာေဟာကာ သာသနာစတင္ျဖန္႔ခ်ိခဲ့တဲ့ ေနရာဟာျဖင့္ရင္ ဤမဟိႏၱေလပါပဲ။ ႏွမေတာ္ သဃၤမိတၱက မူလ မဟာေဗာဓိပင္ႀကီးကေန ေဗာဓိပင္ကုိ သယ္ေဆာင္လာၿပီးေတာ့ ေဒ၀ါနံပိယတိႆမင္းႀကီးအား အပ္ႏွင္းတဲ့အခါမွာ ေဒ၀ါနံပိယတိႆမင္းႀကီးက ထုိဒကၡိဏသာခါ သဃၤမိတၱာေဗာဓိပင္ကုိ ယခု ျမင္ေနရတဲ့ ေနရာမွာ စုိက္ပ်ိဳးခဲ့သျဖင့္ ဒကၡိဏသာခါ ေဗာဓိပင္ေတြ ထုိသံဃမိတၱာ ေဗာဓိပင္က အစျပဳၿပီးေတာ့ သီဟုိဠ္ကြ်န္း တကြ်န္းလံုး ျပန႔္ႏွံ႔ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၄၅၀) သို႔ ေရာက္တဲ့အခါမွာ သီဟုိဠ္ႏုိင္ငံသားရဟန္းေတာ္မ်ားက ဓမၼရကၡိတမေထရ္ႀကီး ေခါင္းေဆာင္၍ သံဃာေတာ္အပါး (၅၀၀) တုိ႔ ယခုျမင္ရတဲ့ အေလာကဆုိတဲ့ လုိဏ္ဂူႀကီးထဲမွာ စတုတၳသဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကုိ ေပေပၚမွာ ေရးခဲ့ပါတယ္။ အေလာကလုိဏ္ဂူအတြင္းနံရံ ေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ားက သဂၤါယနာသမုိင္းကုိ ေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ႐ုပ္တု၊ ဆင္းတုမ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ ယခုလုိေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားကုိယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးတဲ့အခါ စြယ္ေတာ္ေလးဆူတုိ႔ မီးမေလာင္ဘဲ ေတေဇာဓါတ္ မေလာင္ဘဲ က်န္ရစ္ခဲ့ရာ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူသည္ ကာလိဂၤတုိင္းသုိ႔ၾကြ၊ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူသည္ ဂႏၶာရတုိင္းသုိ႔ၾကြ၊ ဂႏၶာရတိုင္းဆုိတာ ပါကစၥတန္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း၊ ကာလိဂၤတိုင္းဆုိတာ အိႏိၵယျပည္ အေရွ႕ဘက္ကမ္း႐ုိးတန္း၊ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူသည္ သိၾကားျပည္ တာ၀တိ ံသာနတ္ျပည္သုိ႔ ၾကြပါတယ္။ သိၾကားပင့္သြားပါတယ္။ စြယ္ေတာ္တစ္ဆူကေတာ့ နဂါးျပည္သြားၿပီးေတာ့ ရာမရြာပူေဇာ္ခဲ့ပါတယ္။ ယခု သီဟုိဠ္ကြ်န္း ကႏၵီၿမိဳ႕မွာ ရွိေနတဲ့ စြယ္ေတာ္ဟာ ကလိဂၤတုိင္းကေနၿပီးေတာ့ ေျပာင္းေရြ႕ၾကြသြားတဲ့ စြယ္ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။
တတိယသဂၤယနာတင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္းတရားသာသနာႏွစ္ (၂၃၆)ႏွစ္မွာ(၉)ဌာန သာသနာျပဳလႊတ္ခဲ့ရာတြင္ အေရွ႕ဘက္အာရွတစ္ခြင္လုိ႕ဆုိတဲ့ သု၀ဏၰဘုမိၼ The Gold Land ဆုိတဲ့ေရႊေျမသုိ႕လည္းပဲ သာသနာျပဳအဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕လႊတ္္ပါတယ္။ ေရႊေျမဆုိတဲ့ သု၀ဏၰဘုမိၼသုိ႕ၾကြခဲ့တဲ့ သာသနာျပဳအဖဲြ႕ရဲ႕ ဦးေဆာင္ပုဂိၢဳလ္ဟာျဖင့္ ေသာဏဥတၱရမေထရ္နဲ႕ သံဃာေတာ္မ်ားျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆုံးေသာဏဥတၱရမေထရ္ သာသနာျပဳစတင္ျပီးေတာ့ သေဘၤာဆုိက္ရာေဒသဟာ မြန္ျပည္နယ္ အေနာက္ဘက္ ကမ္းရုိးတန္း သထုံျမိဳ႕ကုိ စတင္၀င္ေရာက္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ျမန္မာနုိင္ငံ သာသနာ အစ သထုံကလုိ႕ ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ။္
သာသနာႏွစ္(၂၃၆)မွာ ေသာဏဥတၱရမေထရ္တုိ႕ သထုံကုိၾကြ၀င္ျပီးေတာ့ ျဗဟၼဇာလ သုတၱန္တရားေဒသနာေတာ္ကုိ ေဟာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ေသာဏဥတၱရမေထရ္တုိ႕သီတင္းသုံးရာေနရာမွာ သီဟရာဇာမင္းက စႏၵကူး ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး ေဆာက္လုပ္ျပီးေတာ့ လွဴဒါန္းခဲ့တယ္လုိ႕ သာသနာသမုိင္းမွာ မွတ္တမ္းထုိးပါတယ္။ ဗမာနုိင္ငံ သမုိင္းတခ်ိဳ႕ကေတာ့ ဗမာနုိ္င္ငံသာသနာေရာက္တာ ေသာဏဥတၱရမေထရ္တုိ႕ သယ္ေဆာင္လာတဲ႕ႏွစ္ထက္ ပုိေစာတယ္ လုိ႕တခ်ိဳ႕ သမုိင္းမ်ားက ဆုိပါတယ္။
မဲထီးဆရာေတာ္ေရးတဲ့ သာသနာ့၀ံသဒီပနီက်မ္းမွာ ဂ၀မၼတိမေထရ္စတင္ၾကြသ ျဖင့္ အေသာကမင္းလက္ထက္ကတည္းကုိက သထုံကုိ သာသနာေရာက္တယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ အေသာကမင္းဆုိသည္မွာ အႏိၵယျပည္က အေသာကမင္းကုိ ဆုိလုိ သည္မဟုတ္ပါဘူး။ သထုံျမိဳ႕မွာ ဓမၼာေသာကမင္းရယ္လုိ႕ ရွိခဲ့ဖူး ပါတယ္။ အဲဒီ ဓမၼာ ေသာကမင္းလက္ထက္ သာသနာႏွစ္တစ္ရာမွာ ဂ၀မၼတိမေထရ္တုိ႕ ၾကြလာျဖင့္ သာသနာ ေရာက္ႏွင့္ေနျပီလုိ႕ ၀ံသဒီကပနီမွာ ဖတ္ရပါတယ္။
သုိ႕ေသာ္ ပါရာဇိကဏ္အဌကထာမွာေတာ့ သီရိဓမၼမင္းတရားပါတလိပုတ္ကေန ပုိ႕လႊတ္သျဖင့္ ေသာဏ ဥတၱရမေထရ္တုိ႕ ၾကြလာတဲ့ အခ်ိဳန္ၾကမွ သာသနာ ေရာက္တယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ ၂၃၆ က သထုံျပည္ၾကြတဲ့ သာသနာျပဳ အရွင္ျမတ္တုိ႕ရဲ႕ ရုပ္ထုမ်ားကုိ မႏၱေလးေတာင္ေတာ္မွာ အေျခခ် သာသနာျပဳတဲ့ ရေသ့ၾကီး ဦးခႏီၱက သံႏွင့္ ထုျပီးေတာ့ သထုံျမိဳ႕ေျမာက္ပုိင္း ရဟႏၱာကုန္းဆုိတဲ့ ေန ရာမွာ ထုလႊတ္ပူေဇာ္ ကုိးကြယ္ထားခဲ့ပါတယ္။ သု၀ဏၰဘုမိၼသထုံျပည္ကုိ ျမတ္စြာဘုရား ၾကြေတာ္မူျခင္း၊သာသနာျပဳ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ၾကြေတာ္္မူျခင္း္ အထိမ္းအမွတ္ ပန္းခ်ီကားမ်ား ဟာ ေရႊစာရံေစတီ ေတာ္ၾကီး အတြင္းမွာ အံ့ၾသဖြယ္ရာ ဖူးေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။သထုံ ကေနသာသနာဟာ အညာဆန္ေတာ့ သရေခတၱရာျမိဳ႕ေဟာင္းကုိ ေရာက္ပါတယ္။ သေရေခတၱရာျမိဳ႕ကုိ ၀င္ေရာက္တဲ့အခါ ဒြတၱေဘာင္မင္းၾကီးက သာသနာ ဆီးၾကိဳျပီး ေတာ့ သေရေခတၱရာျမိဳ႕ရဲ႕ ေထာင့္ေလးေထာင့္မွာ၀င္လွ်က္ ဆံခ်ီေစတီေတာ္ကုိ ႏီွးႏြယ္ ျပီးေတာ့ တည္ထားတဲ့ ေစတီေဟာင္းၾကီးမ်ားကုိ ယခုတုိင္ဖူးျမင္ နုိင္ၾကပါတယ္။ျပည္ျမိဳ႕ ဆုိတဲ့ သေရေခတၱရာမွာ ပ်ဴမင္းေတြ နန္းစံလုိ႕ ေနေနတုန္း သထုံသာသနာ သေရေခတၱ ရာပ်ဴျမိဳသုိ႕ ေရာက္ျပီးတဲ့အခါ ထုိပ်ဴကေနတဆင့္ အညာဆန္ျပန္ေတာ့ သေရေခတၱရာ မွ ပုဂံသုိ႕လုိ႕ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ္။
ပုဂံျမိဳ႕ကုိ သာသနာသယ္ေဆာင္သြားတဲ့ သာသနာျပဳ အာဇာနည္ပုဂိၢလ္ကေတာ့ သထုံျပည္က ရွင္အရဟံ မေထရ္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေနာ္ရထာနဲ႕ က်န္စစ္သားတုိ႕လက္ ထက္ ရွင္အရဟံ သထုံသုိ႕ သာသနာျပဳၾကြ ၊ ရွင္အရဟံမေရာက္မီက မဟာယာန သာသနာ စတင္ေရာက္ေနခဲ႕ျပီး ၊မဟာယာနသာသနာလႊမ္းမုိးေနခဲ့ျပီးျဖစ္တဲ႕ ပုဂံမွာ ရွင္အရဟံႏွင့္ အေနာ္ရထာတုိ႕က မဟာယာနသာသနာကုိ သုတ္သင္ သန္႕ရွင္ျပီးေတာ့
စစ္မွန္တဲ႕ ေထရ၀ါဒ သာသနာကုိ ျဖန္႕ခ်ီခဲ႕ပါတယ္။ အရွင္အဟံမေထရ္ ပုံေတာ္ပဲျဖစ္ပါ တယ္။ ပုဂံျမိဳ႕ေဟာင္းတစ္ေနရာ ပုဂံကသာသနာ အညာဆက္၍ ဆန္တက္အခါမွာ ပင္းယ ၊အင္း၀ ၊ အမရပူရ၊ စစ္ကုိင္း၊ ထုိမွတဆင့္ မႏၱေလးေရႊျမိဳ႕ေတာ္အထိေရာက္ပါ တယ္။ ပုဂံသာသနာျပဳ သာသနာ့ဒါယကာ အာနႏၵာ ေစတီေတာ္ၾကီးရဲ႕ ဒါယကာ ဖခ မည္းေတာ္ တည္သြားတဲ့ ေရႊစည္းခုံ ေစတီေတာ္ၾကီးပါ အျပီးသတ္ ဆက္တည္ခဲ႕တဲ့
ေရႊစည္းခုံဒါယကာ က်န္စစ္သား ရုပ္တုမ်ား၊သာသနာျပဳရွင္အဟံ ရုပ္တုမ်ားကုိ ဖူးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပုဂံျပည္မွာ ေထရ၀ါဒသာသနာ အလြန္ စည္ပင္ ျပန္႕ပြားတဲ႕အခါမွာ သာသနာနဲ႕ အတူတူစာေပလည္းျပန္႕ပြားခဲ့ပါတယ္။ ျမေစတီလုိ႕ေခၚတဲ့ ဒီရာဇကုမာရ ေစတီေတာ္ရဲ႕ အနီးမွာ ရာဇကုမာရေက်ာက္စာ(သုိ႕) ျမေစတီေက်ာက္စာလုိ႕ဆုိတဲ့ ေက်ာက္စာမ်ားကုိ ပါဠိဘာသာ၊ မြန္ဘာသာ၊ ုမန္မာဘာသာ၊ ပ်ဴဘာသာ ေလးဘာသာ တုိ႕ျဖင့္ေရးထုိးထားတဲ႕ေက်ာက္စာတုိက္ၾကီးမ်ားကုိလည္း အံ့ၾသစရာ ေတြ႕ျမင္ရပါျပီ။ သာသနာႏွင့္စာေပ စာေပႏွင့္သာသနာ ခြဲလုိ႕မရတဲ႕ အေနအထားကုိ ျပေနပါတယ္။ ဒီ ျမေစတီေက်ာက္စာဟာျဖင့္ ျမန္မာစာေပသမုိင္းရဲ႕ ထယ္၀ါခန္႕ျငား ၀င့္ၾကြားဘြယ္ရာ မွတ္တုိင္ၾကီးတစ္ခုပါပဲ။
ပင္းယၿမိဳ႕၊ အင္း၀ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၊ အင္း၀ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ကေန အမရပူရ စစ္ကုိင္း မႏၱေလးအထိ ဆန္တက္ခဲ့တဲ့ သာသနာဟာ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေရာက္တဲ့အခါက်ေတာ့ သာသနာႏွစ္ (၂၄၀၀) မွာ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ အေထာက္အပံ့နဲ႔ ဇာဂရမေထရ္ႀကီး အႀကီးအမွဴးျပဳၿပီးေတာ့ သံဃာေတာ္ (၂၄၀၀) ေက်ာ္တုိ႔ျဖင့္ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္အတြင္းမွာ ပဥၥမသဂၤါယနာကုိ တင္ခဲ့ပါတယ္။ ေခ်ာင္ေပါင္း (၉၀၀) ေက်ာ္ ရဟန္းသာမေဏ သူေတာ္ သီလရွင္ တစ္ေသာင္းေက်ာ္တို႔ျဖင့္ ပရိယတ္၊ ပရိပတ္ လုပ္ငန္းမ်ားကုိ အားထုတ္လွ်က္ သာသနာစည္ကားလွ်က္ရွိတဲ့ စစ္ကုိင္းေတာင္ေတာ္ကုိလည္း ဧရာ၀တီ ျမစ္ကမ္းကေနၿပီးေတာ့ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီးေတာ့ ၾကည္ႏူးစြာ ဖူးျမင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အုတ္က်စ္ေက်ာ္ေအး မႏၱေလး ေရွးဆုိ႐ုိးစကားရွိသည့္အတုိင္း (၁၂၂၁) ခုႏွစ္မွ မင္းတုန္းမင္းတရား တည္ေထာင္ဖန္ဆင္းတဲ့ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္၊ မႏၱေလးေတာင္ေတာ္ကေန လွမ္းၿပီးေတာ့ ၾကည့္လုိက္မယ္ဆိုရင္ မင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေပ်ာ္စံရာ၊ က်ံဳး၊ ၿမိဳ႕႐ိုး၊ ျပအုိး၊ ျပာသာဒ္တုိ႔ျဖင့္ စည္ပင္ေ၀ဆာလွ်က္ရွိတဲ့ မႏၱေလးရတနာပံု ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္ႀကီးပါပဲ။ သာသနာႏွစ္ (၂၄၁၅) ေက်ာ္တုိ႔ျဖင့္ တင္ခဲ့တဲ့ ပဥၥမသဂၤါယနာမွာ ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္ကေတာ့ (၆) ေပခန္႔ အျမင့္ရွိၿပီးေတာ့ (၃) ေပခန္႔ အနံရွိ၊ (၃) လက္မခြဲေလာက္ ထုရွိတဲ့ ေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း (၇၂၉) ခ်ပ္တုိ႔ေပၚမွာ ဓမၼ၊ အဘိဓမၼ၊ ၀ိနယဆိုတဲ့ သံုးပံုပိဋကတ္ တရားျမတ္ကို ေက်ာက္ထပ္အကၡရာတင္ၿပီးေတာ့ ေရးထြင္းခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
ပထမသဂၤါယနာမွာ ႏႈတ္ေဆာင္၊ ဒုတိယသဂၤါယနာမွာလည္း ႏႈတ္ေဆာင္၊ တတိယသဂၤါယနာမွာလည္း ႏႈတ္ေဆာင္ သဂၤါယနာျပဳၿပီးေတာ့ စတုတၳသဂၤါယနာ သီဟုိဠ္ေရာက္ေတာ့မွ ေပေပၚမွာေရး၊ စတုတၳသဂၤါယနာနဲ႔ ပဥၥမသဂၤါယနာၾကားမွာ ႏွစ္ (၂၀၀၀) နီးပါး သဂၤါယနာမတင္ျဖစ္ဘဲ စြမ္းရည္ရွိတဲ့ ရဟန္းေတာ္တုိ႔ရဲ႕ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈျဖင့္ သာသနာတည္တဲ့လာခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ ေရာက္တဲ့အခါမွာ ခုနက ေျပာျပခဲ့တဲ့အတုိင္း (၇၂၉) ခ်ပ္ရွိတဲ့ ေက်ာက္ခ်ပ္ေတြေပၚမွာ ေရးၿပီးေတာ့မွ ေက်ာက္ထက္အကၡရာ တင္ခဲ့တဲ့ ပဥၥမသဂၤါယနာဟာျဖင့္ရင္ ကမၻာမွာ အံခ်ီးဖြယ္ရာတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ထုိေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း (၇၂၉) ခ်ပ္တုိ႔ရဲ႕ တည္ရာ ေက်ာက္စာတုိက္ ေစတီကေလးမ်ားဟာျဖင့္ရင္ ဓမၼေစတီေတြအေနနဲ႔ မႏၱေလးေတာင္ေျခမွာ ယခုလုိတည္ရွိပါတယ္။ ဓမၼေစတီေက်ာက္စာတုိက္ေတြထဲက ေက်ာက္ခ်ပ္ေပါင္း (၇၂၉) ခ်ပ္ကုိ ထုတ္ၿပီးေတာ့ စာအုပ္ခ်ဳပ္သလုိမ်ား ခ်ဳပ္ထားလုိက္မယ္ဆုိရင္ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး စာအုပ္ႀကီးတစ္အုပ္ျဖစ္လာမွာပါ။ ခု ျမင္ရတဲ့ အေဆာက္အဦးကေတာ့ မႏၱေလးေရႊနန္းေတာ္အတြင္းက ပဥၥမသဂၤါယနာတင္ခဲ့ရာ ေျမနန္းျပာသာဒ္ႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၂၅၀၀) ျပည့္တဲ့အခါမွာ ဆ႒သဂၤါယနာကုိ ျမန္မာႏုိင္ငံအစုိးရ ႐ံုးစုိက္ရာ ျမန္မာႏုိင္ငံေအာက္ပုိင္း ရန္ကုန္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ သီရိမဂၤလာကမၻေအးကုန္းေျမ သီရိမဂၤလာ ကမၻာေအးေစတီေတာ္အနီး မဟာပါသာဏလုိဏ္ဂူေတာ္ႀကီး အတြင္းမွာ ေထရ၀ါဒ (၅) ႏုိင္ငံက သံဃာေတာ္ေပါင္း (၂၅၀၀) ႏွင့္တကြ အျခားမဟာယာနတုိင္းျပည္က မဟာယာနရဟန္းေတာ္တုိ႔ပါ ပင့္ၿပီးေတာ့ ၾကည္ႏူးေစ၍ ဆ႒သဂၤါယနာကုိ တင္ခဲ့ပါတယ္။
ဆ႒သဂၤါယနာရဲ႕ ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္ကေတာ့ ေထရ၀ါဒ သံဃာေတာ္မ်ားတင္ေနတဲ့ ဒီဆ႒သဂၤါယနာမွာ မဟာယာနတိုင္းႏုိင္ငံ အသီးသီးက သံဃာေတာ္မ်ားလည္း တက္ေရာက္ၿပီးေတာ့ ၾကည္ညိဳအားေပး ပူေဇာ္ခဲ့ၾကျခင္း တစ္ရပ္ပါပဲ။ ေထရ၀ါဒ မဟာယာန စတင္ညီညြတ္တဲ့ အဓိပၸါယ္ပါဘဲ၊ ေနာက္ ထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္က ဆ႒သဂၤါယနာမူ ပိဋကတ္က်မ္းစာမ်ားကုိ မုိက္႐ုိဆလုိက္ဖလင္ေတြမွာ ႐ုိက္ႏွိပ္ၿပီးေတာ့မွ သိမ္းဆည္း စုေဆာင္းထားခဲ့ျခင္းဟာျဖင့္ရင္ ေခတ္မီထူးျခားတဲ့ လကၡဏာတစ္ရပ္ပါပဲ။ အကယ္၍သာ သတၱမသဂၤါယနာတင္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ ကြန္ပ်ဴတာစီဒီေတြနဲ႔ သတၱမသဂၤါယနာကုိ တင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆ႒သဂၤါယနာတင္အထိမ္းအမွတ္နဲ႔ သီရိမဂၤလာကမၻာေအးေစတီေတာ္ကိုလည္းပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံအစုိးရက ယခုလုိၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ တည္ေဆာက္ၿပီးေတာ့ အထိမ္းအမွတ္ျပဳထားခဲ့ပါတယ္။
ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ေလးသေခ်ၤနဲ႔ ကမၻာတစ္သိန္း က်င့္ႀကံႀကိဳးကုတ္ အားထုတ္ေတာ္မူခဲ့ၿပီး မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃) ခုႏွစ္ B.C.588 မွာ ဗုဒၶအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ဗုဒၶအျဖစ္ (၄၅) ႏွစ္ေနေတာ္မူၿပီး (၃၅) ႏွစ္က ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ျမတ္စြာဘုရားဟာ (၄၅) ႏွစ္ေနေတာ္မူၿပီးတဲ့အခါမွာ သက္ေတာ္ (၈၀)၊ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၄၈) ကဆုန္လျပည့္ B.C.543 ခုႏွစ္မွာ နိဗၺာန္ေရႊဘံု ခုိလွံဳၿပီးေတာ့ ဘ၀ဇာတ္ခ်ဳပ္ၿငိမ္း ႐ုပ္သိမ္းေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။
(၄၅) ႏွစ္တုိ႔ကာလပတ္လံုး ျမတ္ဗုဒၶေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တာဟာ ဓမၼ အဘိဓမၼႏွင့္ ၀ိနယတုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ျမတ္ဗုဒၶ ပရိနိဗၺာန္ျပဳၿပီး သံုးလအၾကာ ရာဇၿဂိဳဟ္မွာ ထုိဓမၼ အဘိဓမၼ ၀ိနယတို႔ကုိ ဘုရားရွင္ရဲ႕ တပည့္ႀကီး မဟာသာ၀က တစ္ဆူျဖစ္ေတာ္မူတဲ့ အရွင္မဟာကႆပ ဦးေဆာင္၍ သံဃာေတာ္ (၅၀၀) တုိ႔က ပထမသဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ အဇာတသတ္မင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ တစ္ရာၾကာတဲ့အခါ ၀ဇၨီႏုိင္ငံ ေ၀သာလီၿမိဳ႕မွာ ရွင္ယသမေထရ္ ေခါင္းေဆာင္ သံဃာေတာ္ (၇၀၀) တုိ႔က ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ခဲ့ပါတယ္။ ကာလာေသာကမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ (၂၃၆) ခုႏွစ္ေရာက္တဲ့အခါမွာ ပါတလိပုတ္ ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္ ဦးေဆာင္တဲ့ သံဃာေတာ္ (၁၀၀) တုိ႔က တတိယသဂၤါယနာတင္ခဲ့ပါတယ္။ ဓမၼာေသာကမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟတာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ ဘုရားရွင္ကိုယ္ေတာ္ျမတ္ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူၿပီးတဲ့ေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း (၄၅၀) ၾကာတဲ့အခါ သီဟုိဠ္ကြ်န္း သီရိလကၤာေျမာက္ပုိင္း အေလာကလုိဏ္ဂူအတြင္းမွာ ဓမၼရိကၡိတမေထရ္ႀကီး ဦးေဆာင္၍ သံဃာေတာ္ အပါး (၅၀၀) တုိ႔ျဖင့္ စတုတၱသဂၤါယနာကုိ ေပထက္အကၡရာတင္ၿပီးေတာ့ ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါတယ္။ ၀ဋၬာဂါမဏိမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟတာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၂၄၀၀) ေက်ာ္ေက်ာ္မွာေတာ့ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီးရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္အတြင္းမွာ ဇာဂရမေထရ္ႀကီး ဦးေဆာင္၍ သံဃာေတာ္ (၂၄၀၀) ေက်ာ္တုိ႔ျဖင့္ ပဥၥမသဂၤါယနာကုိ ေက်ာက္ထက္အကၡရာတင္ၿပီးေတာ့ သာသနာေတာ္ကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ မင္းတုန္းမင္းႀကီးက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ (၂၅၀၀) ျပည့္တဲ့အခါမွာ ရန္ကုန္ေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ မဟာပါသာဏ ေက်ာက္လိုဏ္ဂူေတာ္ႀကီးအတြင္းမွာ ေညာင္ရမ္းဆရာေတာ္ႀကီး ႀကီးမွဴးေတာ္မူၿပီးေတာ့ သဃာေတာ္ေပါင္း (၂၅၀၀) တုိ႔ျဖင့္ ဆ႒သဂၤါယနာတင္ၿပီးေတာ့ သာသနာေတာ္ကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ အဲဒီ ဆ႒သဂၤါယနာမွာ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု ဦးေဆာင္ေသာ ဖဆပလ အစုိးရက ပစၥယာႏုဂၢဟ တာ၀န္ယူခဲ့ပါတယ္။ သာသနာႏွစ္ (၂၅၀၀) ခရီးမွာ မေထရ္ႀကီးတုိ႔ အဆက္ဆက္ အရွင္မဟာကႆပ ဆင္းသက္တဲ့ မေထရ္အဆက္ဆက္တုိ႔က ဘုရားရွင္ကုိယ္ေတာ္ျမတ္ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့တဲ့ ဓမၼ၊ အဘိဓမၼ၊ ၀ိနယဆုိတဲ့ ဒီပိဋကတ္သံုးပံုကုိ ေျပာင္းလဲျခင္း လံုး၀ မျပဳပဲ၊ ျပင္ဆင္ျခင္း လံုး၀ ျပဳေတာ္မမူၾကပဲ၊ ႏႈတ္ပယ္ျခင္းလည္း လ့ုံး၀ မျပဳၾကပဲ၊ အသစ္ျဖည့္စြက္ၿပီးေတာ့ ေရးထည့္ျခင္းလည္း လံုး၀ မျပဳၾကပဲ ျမတ္စြာဘုရား ေဟာေတာ္မူသည့္အတုိင္း မူရင္းအတုိင္းသာလွ်င္ သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ေတာ္မူခဲ့ၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ထုိမေထရ္တို႔ အဆက္ဆက္တုိ႔ရဲ႕ မူရင္း၀ါဒကုိ ေထရ၀ါဒ သာသနာလုိ႔ ေခၚပါတယ္။
သာသနာႏွစ္ (၁၀၀) မွာ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ၿပီး ေထရ၀ါဒမွ ဖယ္ထုတ္ျခင္းခံခဲ့ရတဲ့ မဟာသံဃိကဂိုဏ္းကေန စတင္ေပါက္ဖြားကာ မဟာယာန ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေျမာက္ပုိင္းသာသနာကေတာ့ ျပင္ဆင္ျခင္း၊ ေရးထည့္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ ပယ္ႏႈတ္ျခင္း၊ အသစ္ေရးထည့္ျခင္းတုိ႔ကုိ အႀကိမ္ႀကိမ္ျပဳလုပ္ခဲ့သည္ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ထုိမဟာယာနသာသနာကေတာ့ မူရင္းသာသနာ မဟုတ္ေတာ့ပဲနဲ႔ ေျပာင္းလဲျပင္ဆင္ခဲ့တဲ့ သာသနာလုိ႔ ဆုိရမယ့္ သာသနာတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ဤသုိ႔လွ်င္ ေထရ၀ါဒသာသနာႏွင့္ မဟာယာနသာသနာႏွစ္ရပ္ ျခားနားခ်က္ကုိ သူေတာ္ေကာင္းအေပါင္းတို႔ သိၾကၿပီးလွ်င္ ေထရ၀ါဒသာသနာကုိ မူရင္းက်က် သန္႔သန္႔ရွင္းရွင္း ဘုရားရွင္အလုိေတာ္က် မေထရ္ႀကီး အဆက္ဆက္တို႔ရဲ႕ အလုိေတာ္က် ဆက္လက္၍ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ သြားၾကပါမည့္အေၾကာင္း ဤအစီအစဥ္ကေန တုိက္တြန္းလုိက္ရပါသတည္း။
ဘာသေယ ေဇာတေယ ဓမၼံ၊ ပဂၢေဏွ ဣသိနံ ဓဇံ။
သုဘာသိတဒၶဇာ ဣသေယာ၊ ဓေမၼာဟိ ဣသိနံ ဓေဇာ။
ဓမၼံ-ဓမၼကုိ၊ ဘာသေယ- ေဟာေျပာေတာ္မူၾကကုန္ရာ၏။ ဓမၼ-ဓမၼကုိ၊ ေဇာတေယ-ထြန္းေတာက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေတာ္မူၾကကုန္ရာ၏။ ဣသိနံ-ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား၏၊ ဓဇံ- ေအာင္လံကုိ၊ ပဂၢေဏွ- စုိက္ထူေတာ္မူၾကကန္ရာ၏။ ဓေမၼာ- ဓမၼသည္၊ ဣသိနံ- ရဟန္းေတာ္၏၊ ဓေဇာ- ေအာင္လံတံခြန္ ျဖစ္ပါေပ၏။ ဣသေယာ- ရဟန္းေတာ္ သံဃာေတာ္အေပါင္းသည္၊ သုဘာသိတဒၶဇာ- ဓမၼကုိ ေကာင္းစြာ ေဟာျခင္းျဖင့္ ေအာင္လံတလူလူ လႊင့္ထူေတာ္မူခဲ့ၾကေလကုန္သတည္း။
 
အဓိပတိဆရာေတာ္
သီတဂူဗုဒၶတကၠသိုလ္
သီတဂူ စန္းလပမာ ခ်မ္းျမသာယာ ရွိၾကပါေစ။